Ĉapitr'o I.

Fin'int'e si'a'n vesper'manĝ'o'n, “Mal'jun'a” Brown sonor'ig'is, por ke la serv'ist'in'o en'ven'u kaj for'port'u la manĝ'il'ar'o'n; tiam li sid'iĝ'is en si'a'n apog'seĝ'o'n, kaj pret'iĝ'is, por pas'ig'i, antaŭ ol kuŝ'iĝ'i, du pac'a'j'n kaj trankvil'a'j'n hor'o'j'n, per la fum'ad'o de am'at'a, mal'pur'a kaj fort'e odor'ant'a pip'o, kaj per leg'ad'o de preskaŭ egal'e am'at'a roman'o.

Respond'e al la sonor'il'o, en'ven'is la ĉambr'o'n ne la atend'it'a serv'ist'in'o, sed al'log'e vest'it'a sinjor'in'o, la mastr'in'o mem. Brown tuj pal'iĝ'is, sed la sinjor'in'o afabl'e rigard'is li'n, kaj dir'is mal'laŭt'e: “Bon'a'n vesper'o'n, sinjor'o, ĉu vi ĝu'is vi'a'n vesper'manĝ'o'n?”

“Ha! Ĉu est'as vi, sinjor'in'o?” ek'kri'is Brown per iom'et'e mal'ĝentil'a voĉ'o. “Ĉu, do, la serv'ist'in'o est'as mal'san'a?”

“Tut'e ne, sed mi mult'e prefer'as mem serv'i al vi kiel ebl'e plej oft'e,” ŝi respond'is, kun ĉarm'a rid'et'o. Tiam ŝi el'ir'is, port'ant'e kelk'a'j'n manĝ'il'o'j'n.

Brown ĝem'et'is mal'gaj'e kaj murmur'is: “Ŝajn'e, mi neniam pov'os hav'i trankvil'a'n viv'o'n. Tuj kiam mi sukces'is el'ir'i el la brak'o'j de unu ruz'a vidv'in'o, mi al'proksim'iĝ'as tiu'j'n de ali'a.”

Ne est'is ebl'e daŭr'ig'i tiu'n pens'ad'o'n, ĉar en tiu moment'o, Sinjor'in'o Snap, perfekt'a specimen'o de “La gaj'a Vidv'in'o”, re'ven'is. Jam Brown bedaŭr'is, ke li lu'is ŝi'a'j'n ĉambr'o'j'n.

“Ĉu la veter'o ne est'as terur'a?” ŝi demand'is, daŭr'ig'ant'e sen paŭz'o por la respond'o de Brown. “Ĝi ne est'as taŭg'a eĉ por la best'o'j, kaj la posed'ant'o'j de bon'a hejm'o dev'us est'i dank'a'j, precip'e tiu'j, kiu'j hav'as edz'in'o'n bon'ven'em'a'n. Ĉu vi ne opini'as tio'n, sinjor'o?”

Malgraŭ li'a esper'o, ke ŝi tuj las'os li'n sol'a, Brown sent'is, ke li dev'as i'o'n dir'i, kaj murmur'is: “Ebl'e la veter'o pli'bon'iĝ'os morgaŭ.”

“La veter'o? Jes, sed pri ali'a tem'o mi pet'is vi'a'n opini'o'n.”

“Pri kiu, mi sci'as neni'o'n,” li respond'is.

“Sed al vi oft'e mank'as la simpati'o, ĉu ne?”

“Ne, mi est'as tre kontent'a,” dir'is Brown.

“Mi ĝoj'as aŭd'i tio'n,” ŝi respond'is, “ĉar ĝis nun mi ne est'is cert'a, ĉu en mi'a dom'o vi trov'as ĉio'n laŭ vi'a gust'o. Kompren'ebl'e vi'a'j afabl'a'j vort'o'j far'as al mi plezur'o'n.”

La sol'a pens'o en la kap'o de Brown est'is “Kiam ŝi for'ir'os?” kaj la sol'a pens'o en tiu de Sinjor'in'o Snap est'is “Kiel mi pov'os daŭr'ig'i la inter'parol'ad'o'n, se li ne ĉes'os rigard'i mi'n kvazaŭ kun terur'o kaj tim'o?” Tra'rigard'int'e la fenestr'o'n ŝi dir'is: “La veter'o far'iĝ'as pli kaj pli mal'bon'a. Ven'u ĉi tie'n, kaj konstat'u mem.”

“Pardon'u mi'n, sinjor'in'o,” ĝem'et'is Brown mal'fort'e, “sed vi'a opini'o est'as sufiĉ'a por mi.”

“Ho, mil dank'o'j'n pro la kompliment'o,” ek'kri'is la vidv'in'o, kun bon'e afekt'it'a plezur'o, “mi esper'as ke mi ĉiam pov'os merit'i kaj ricev'i tia'n bon'a'n opini'o'n de vi.”

Mal'feliĉ'a Brown ĉirkaŭ'rigard'is la ĉambr'o'n, kvazaŭ li esper'as trov'i i'a'n pretekst'o'n por el'ir'i, sed tut'e sen'sukces'e. Dum'e la vidv'in'o el'trov'is ali'a'n tem'o'n por diskut'i, kaj ŝi demand'is, per tre ĝentil'a voĉ'o, “Ĉu vi tre am'as la leg'ad'o'n?”

Ne'ebl'e est'is ignor'i la persist'o'n de la ruz'a vir'in'o, kaj kompat'ind'a Brown est'is fleks'ebl'a kiel vaks'o en ŝi'a'j man'o'j.

“Jes, mi tre'eg'e am'as ĝi'n, kaj hodiaŭ vesper'e mi —”

“Ankaŭ mi,” inter'romp'is ŝi; entuziasm'e. “Kompren'ebl'e, Dickens est'as mi'a prefer'at'a aŭtor'o,” — Brown, en tiu moment'o, hav'is en la man'o volum'o'n pri “Pickwick” — “sed mi leg'as la verk'o'j'n de ĉiu'j ver'e fam'a'j hom'o'j, kiam ajn mi pov'as trov'i okaz'o'n. Kia'n opini'o'n vi hav'as pri ‘Romeo kaj Juli'et'o’?”

Ne posed'ant'e mult'e da kuraĝ'o en la rilat'o'j kun la sinjor'in'o'j, eĉ kiam li hav'as la protekt'o'n de si'a'j amik'o'j, Brown, je tiu demand'o pri la am'histori'o de “Romeo kaj Juli'et'o”, far'iĝ'is pli kaj pli mal'fort'a kaj tim'em'a: li sent'is, ke post kelk'a'j minut'o'j, la vidv'in'o hav'os li'n ĉe si'a'j pied'o'j. Esperant'e sav'i si'n per mensog'o, li murmur'is: “Mi ne pov'as esprim'i opini'o'n, ĉar ĝis nun mi ne leg'is ĝi'n.”

“Vi ja surpriz'as mi'n,” ŝi dir'is; “permes'u al mi dir'i, mi'a kar'a sinjor'o, ke vi ne pov'os konsider'i vi'n aŭtoritat'ul'o pri la literatur'o angl'a, antaŭ ol vi est'os leg'int'a tiu'n glor'a'n verk'o'n. Promes'u al mi, ke vi leg'os ĝi'n tuj. Mi pet'as tio'n, ĉar en ĝi trov'iĝ'as la plej delikat'a'j, la plej ĉarm'a'j fraz'o'j pri la plej nobl'a el ĉiu'j hom'a'j sent'o'j, — vi diven'as, ke mi alud'as al la am'o, — kaj person'e mi am'as Romeon per mi'a tut'a kor'o; li est'as la plej ĉarm'a jun'ul'o el la tut'a romantik'a literatur'o; bel'a, kuraĝ'a, ĝentil'a kaj fidel'a, li re'memor'ig'as mi'n pri sinjor'o, kiu, en la nun'a moment'o, est'as mal'pli ol cent mejl'o'j'n de ĉi tiu ĉambr'o.”

“Kompren'ebl'e, vi alud'as al vi'a estim'at'a edz'o,” tuj dir'is Brown.

“Tut'e ne,” respond'is ŝi serioz'e. “Sinjor'o Snap ne ekzist'as; li mort'is kiam mi ankoraŭ est'is jun'a kaj mal'saĝ'a knab'in'o, kaj jam de long'a temp'o mi tut'e ĉes'is pens'ad'i pri li. Ne! la person'o, kiu plej simil'as Romeon, laŭ mi'a opini'o, est'as — sed mi tim'as nom'i li'n antaŭ vi —.” Dir'int'e tio'n ŝi kovr'is si'a'n vizaĝ'o'n per naz'tuk'o por kaŝ'i la vang'ruĝ'iĝ'o'n.

Brown ankoraŭ sid'is mal'trankvil'e apud la tabl'o, preĝ'ant'e kviet'e, sed sincer'e, ke la terur'a vir'in'o for'las'u la ĉambr'o'n, sed, mal'feliĉ'e, ŝi'a intenc'o est'is tut'e kontraŭ'a; ŝi rigard'is li'n de super la naz'tuk'o, kaj demand'is ĝentil'e: “Ĉu vi hav'as la verk'o'n ‘Romeo kaj Juli'et'o’?”

“Jes, ĝi est'as en la libr'uj'o, mi prunt'e'don'os ĝi'n al vi kun plezur'o,” li respond'is iom'et'e esper'em'e.

“Ho, mi ne dezir'as ĝi'n prunt'e'pren'i, sed kun vi'a permes'o mi vol'as montr'i al vi la scen'o'n, kiu, laŭ mi'a opini'o, est'as la plej grandioz'a en la tragedi'o, — se nur,” ŝi al'don'is, rigard'ant'e li'n rekt'e en la okul'o'j'n, “mi vi'n ne ĝen'as.”

Brown vol'is dir'i: “Vi mi'n ĝen'as mult'e, kaj se vi ne for'ir'os tuj mi vi'n for'puŝ'os el la ĉambr'o,” sed antaŭ ol li pov'is el'parol'i eĉ unu vort'o'n, la vidv'in'o dank'is li'n pro la silent'a konsent'o; kaj, el'tir'int'e la libr'o'n el la libr'uj'o, ŝi sid'iĝ'is apud la mal'feliĉ'a Brown, kaj mal'ferm'is la verk'o'n ĉe la scen'o kie Romeo parol'as kun Juli'et'o en la ĝarden'o. Ŝi leg'is iom el la tragedi'o per mal'laŭt'a kaj dolĉ'a voĉ'o, kaj Brown ne pov'is ne admir'i ŝi'a'n lert'ec'o'n; sed post kelk'a'j minut'o'j, ŝi far'is al li propon'o'n kiu preskaŭ mort'ig'is li'n. La propon'o est'is, ke li leg'u la rol'o'n de Romeo, kaj ŝi mem tiu'n de Juli'et'o. Ebl'e, li tio'n est'us far'int'a, sed tuj antaŭ ol Sinjor'in'o Snap en'ven'is la ĉambr'o'n, li est'is ek'vid'int'a en la libr'o “Pickwick” ilustr'aĵ'o'n, kiu re'memor'ig'is li'n pri la mal'feliĉ'a'j aventur'o'j de Sinjor'o Pickwick kun Sinjor'in'o Bardell, tiu ruz'a vidv'in'o, kiu sukces'is hav'ig'i mult'e'kost'a'n “kompens'aĵ'o'n” el tiu estim'ind'a kaj sen'kulp'a sinjor'o, pro mal'plen'um'o de supoz'it'a edz'iĝ'a promes'o.

Antaŭ ol li pov'is aŭ akcept'i aŭ rifuz'i la propon'o'n, ili aŭd'is sonor'il'tint'o'n; la son'o kaŭz'is al ili tre kontraŭ'a'j'n sent'o'j'n. Brown esper'is, ke la vizit'ant'o pet'os vid'i Sinjor'in'o'n Snap — kaj la vidv'in'o aŭskult'is per ambaŭ si'a'j orel'o'j, esperant'e, ke oni far'is erar'o'n, kaj tuj for'ir'os al ali'a dom'o.

Post minut'o (ŝajn'is al Brown preskaŭ monat'o) la serv'ist'in'o frap'is la pord'o'n, kaj sci'ig'is al Brown ke du sinjor'o'j dezir'as vid'i li'n.

“Est'as tre mal'fru'e!” rimark'is la vidv'in'o, “se mi est'us vi, mi invit'us ili'n re'ven'i morgaŭ;” sed la propon'o ne est'is akcept'it'a, ĉar kun la tint'ad'o de la sonor'il'o, iom'et'e da esper'o kaj kuraĝ'o re'ven'is en la kor'o'n de kompat'ind'a Brown; kaj li rapid'e dir'is: “Sen'dub'e la afer'o est'as grav'a; pet'u ke ili supr'e'n'ir'u, mi pet'as.”

Kun rid'et'o ĉe la okul'o'j, la serv'ist'in'o for'ir'is por al'konduk'i la vizit'ant'o'j'n. Dum'e, Sinjor'in'o Snap si'n turn'is al Brown, dir'ant'e: “Domaĝ'e est'as, ke ni ne pov'os daŭr'ig'i la tre interes'a'n leg'ad'o'n, sed ebl'e ni tio'n pov'os far'i en ali'a okaz'o. Bon'a'n vesper'o'n, sinjor'o, mi las'as vi'n kun vi'a'j amik'o'j kaj re'ir'as al mi'a sol'ec'o.”

Brown respond'is: “Bon'a'n vesper'o'n,” kaj tuj post'e, kun ver'a sincer'ec'o, esprim'is si'a'j'n plej kor'a'j'n dank'o'j'n ke oni li'n sav'is el la man'o'j de tiu terur'a vidv'in'o.

Ĉapitr'o II.

La vizit'ant'o'j est'is du mal'nov'a'j kaj tre intim'a'j amik'o'j de Brown. Tuj kiam li ek'vid'is ili'n en'ir'ant'a'j la ĉambr'o'n, li kur'is al ili, kaj, prem'ant'e sam'temp'e man'o'n de ĉiu, kun grand'a ĝoj'o li ek'kri'is: “Bon'ven'o'n, kor'a'n bon'ven'o'n, mi'a'j kar'ul'o'j.”

“Kio vi'n ĝen'is?” demand'is ambaŭ kun'e. “Ĉu io grav'a okaz'is?”

“Tut'e ne, tut'e ne!” li respond'is gaj'e, “sed mi ĝoj'as vi'n re'vid'i; sid'iĝ'u, de'met'u la ĉapel'o'j'n, kaj nom'u vi'a'j'n trink'aĵ'o'j'n.”

La du jun'ul'o'j rigard'is li'n per okul'o'j plen'a'j de mir'eg'o; ŝajn'is al ili, ke li sufer'as de ne'ordinar'a ekscit'o, kaj kompren'ebl'e ili tre dezir'is sci'i la kaŭz'o'n.

“Kio'n vi prefer'as, vin'o'n, viski'o'n aŭ kaf'o'n?”

“Dank'o'n, mi trink'os kaf'o'n,” dir'is la pli jun'a vir'o.

“Mi ankaŭ,” respond'is la ali'a.

Brown sonor'ig'is, sed tiu'n ĉi foj'o'n, la serv'ist'in'o en'ven'is anstataŭ la sinjor'in'o.

“Al'port'u kaf'o'n, mi pet'as,” dir'is Brown, ĝentil'e.

“Jes, sinjor'o.”

Post la el'ir'o de la knab'in'o, unu el la amik'o'j ek'kri'is: “Nun, rakont'u al ni, kio okaz'is.”

Brown, ĉiam iom silent'em'a, ruĝ'iĝ'is kaj rigard'is la ali'a'j'n tim'em'e. Post moment'o, met'int'e antaŭ ili'n cigar'o'j'n kaj cigared'o'j'n, li dir'is mal'rapid'e kaj mal'laŭt'e: “Est'as neni'o rakont'ind'a krom tio, ke kiam vi for'las'os tiu'n ĉi dom'o'n, mi intenc'as vi'n akompan'i.”

“Kial? Ĉu Sinjor'in'o Snap hav'as intenc'o'n simil'a'n al tiu'j de la ali'a'j dom'mastr'in'o'j?”

“Bedaŭr'ind'e, jes, sed, se ebl'e, ŝi est'as pli danĝer'a ol la ali'a'j.”

“Mi'a kar'a Tom,” respond'is la amik'o per mok-simpati'a voĉ'o: “mi gard'os ci'n est'ont'e, kaj neniam permes'os ke ci ir'u el mi'a vid'o.”

—

En tiu moment'o en'ven'is la serv'ist'in'o, kaj dum ŝi aranĝ'as la tabl'o'n, mi uz'os la temp'o'n por pli bon'e prezent'i la tri jun'ul'o'j'n al mi'a'j leg'ant'o'j.

Tom Brown, kiu'n vi jam kon'as iom'et'e, est'is la mal'plej jun'a el la tri. Li ne est'is preciz'e jun'ul'o, ĉar li est'is tri'dek-kvin-jar'a. Li'a'j har'o'j jam for'las'is la kap'o'n, almenaŭ grand'part'e; sed ali'flank'e, li est'is sufiĉ'e riĉ'a por pas'ig'i bon'a'n temp'o'n sen ia labor'o. Inter la vir'o'j, oni nom'is li'n “tre interes'a kaj spert'a kun'ul'o”; ĉe la vir'in'o'j, li est'is tro modest'a kaj tim'em'a por est'i ŝat'at'a.

Ĝis antaŭ du jar'o'j, li loĝ'ad'is kun si'a frat'in'o, sed kiam ŝi edz'in'iĝ'is, li lu'is ĉambr'o'j'n ĉe ĉarm'a sinjor'in'o, la vidv'in'o de unu el li'a'j amik'o'j. Post tri monat'o'j, li for'las'is ŝi'n, ĉar ŝi demand'is li'n, kial li est'as ankoraŭ fraŭl'o. En la sekv'ant'a loĝ'ej'o kie li trov'is si'n, li tuj konstat'is, ke la mastr'in'o hav'as la intenc'o'n li'n kapt'i por si'a mal'bel'a kaj mal'jun'a fil'in'o; kaj de'nov'e li dev'is serĉ'i nov'a'n hejm'o'n. Fin'e, en la dom'o de la ĉarm'a Sinjor'in'o Snap, li kred'is est'i trov'int'a ver'e ŝat'ind'a'n lok'o'n, kaj li rest'is tie sen tim'o, ĝis ŝi propon'is ke li leg'u kun ŝi la rol'o'j'n el “Romeo kaj Juli'et'o”. Tiam li sci'is bon'e, ke la danĝer'o est'as grav'a, kaj ke se li ne for'ir'os sen moment'a hezit'o, li est'os viktim'o de tiu ruz'a vir'in'o, kaj li'a liber'ec'o est'os io pas'int'a.

Tial, kiam li vid'is si'a'j'n amik'o'j'n, li'a ĝoj'o est'is tiel grand'a kiel la vi'a, kiam vi prem'is la unu'a'n kis'o'n sur la roz'a'j'n lip'o'j'n de vi'a unu'a kar'ul'in'o (se la nun'a leg'ant'o est'as unu el la pli dolĉ'a seks'o, ebl'e ŝi hav'os la afabl'ec'o'n el'pren'i la in'a'n sufiks'o'n el la vort'o “kar'ul'in'o” por ke la kompar'o est'u ĝust'a).

La pli mal'jun'a, alt'kresk'a, bel'et'a kaj bru'em'a el la du vizit'ant'o'j est'is Charlie Robinson, kaj kvankam li ne hav'is privat'a'n rent'o'n kiel Brown, li est'is tre feliĉ'a jun'ul'o, ĉar li'a patr'o, fabrik'ist'o en Manchester, don'is al li mult'e da mon'o kaj ankaŭ da liber'temp'o; la sol'a kondiĉ'o est'is, ke Charlie neniam en'ven'u la ofic'ej'o'j'n de la firm'o; li far'is tio'n antaŭ kelk'a'j jar'o'j, kaj tiel fuŝ'is la afer'o'j'n, ke oni ne pov'is re'ord'ig'i ili'n dum kelk'a'j monat'o'j. Tamen, kvankam ne tre kler'a, li est'is lert'a sport'ul'o kaj fam'a sur la kriket'kamp'o'j, k.t.p.

La ali'a jun'ul'o est'is nom'it'a Jack Morris. Li hav'is nek rent'o'n privat'a'n kiel Brown, nek patr'o'n riĉ'a'n kiel Robinson. Tamen, li est'is sufiĉ'e feliĉ'a, hav'ant'e grav'a'n pozici'o'n kun grand'a salajr'o ĉe la Asoci'o de Antikv'ist'o'j en Londono. Ĉu li est'is bel'a? Tut'e ne; fakt'e, laŭ mi'a opini'o, bel'a'j vir'o'j neniam ekzist'is; ĉiu'tag'e mi renkont'as tre mult'e da bel'eg'a'j vir'in'o'j, sed bel'eg'a'j'n aŭ eĉ bel'a'j'n vir'o'j'n — neniam. Li am'is la leg'ad'o'n kaj la sport'o'j'n, am'eg'is la vir'in'o'j'n, kaj ĉiam port'is bon'humor'a'n kaj rid'et'a'n vizaĝ'o'n.

Sed ne est'as ebl'e daŭr'ig'i tiu'n ĉi prezent'ad'o'n, ĉar jam la kaf'o est'as serv'it'a kaj la tri jun'ul'o'j inter'parol'as pri afer'o, kiu hav'as por ni iom da interes'o.

“Ŝajn'as ke ni al'ven'is ĝust'a'temp'e,” dir'is Morris. “Vi dezir'as for'ir'i por kelk'a'j semajn'o'j, kaj Charlie kaj mi ven'is precip'e por vi'n invit'i far'i vojaĝ'o'n kun ni.”

“Ne al Brighton, mi esper'as?” demand'is Brown.

“Ne. Brighton nun'temp'e ne hav'as lok'o'n sur la land'kart'o. Ni intenc'as ĝi'n ignor'i absolut'e.”

“Ĉu Scarborough?”

“Ne, nek Scarborough, nek ali'a mar'bord'a urb'o kie vi jam renkont'is la terur'a'j'n jun'ul'in'o'j'n; ni vetur'os ali'land'e'n.”

“Ne est'as ebl'e,” dir'is Brown, ver'e alarm'it'a. “Vi ne kompren'as eĉ unu vort'o'n de ia lingv'o krom la angl'a.”

“Vi erar'as mult'e, mal'jun'ul'o,” respond'is Robinson. “Ĉu vi forges'as ke mi pov'as parol'i la franc'a'n lingv'o'n kiel en'land'an'o?”

“Ĉu ver'e?” demand'is Brown, rid'et'ant'e.

“Ĉu ver'e? Jes, ĉu ver'e, vi, sen'taŭg'ul'o,” kri'is Robinson. “Vi mem sci'as neni'o'n, kaj kred'as ke ĉiu'j person'o'j en la mond'o est'as egal'e mal'kler'a'j.”

“Ne koler'u, Charlie,” dir'is Brown, “se vi ver'e sci'as la franc'a'n lingv'o'n, mi kor'e vi'n gratul'as; sed vi ĉiam parol'as vi'a'n naci'a'n tiel mal'bon'e, ke mi neniam est'us supoz'int'a, eĉ dum moment'o, ke vi pov'us akir'i i'a'n sci'o'n pri ali'a.”

“Ĉes'ig'u vi'a'n sarkasm'o'n, ali'e mi liver'os vi'n al la ‘gaj'a vidv'in'o’.”

“Mi fin'is,” dir'is Brown, etend'ant'e la man'o'j'n laŭ pet'eg'a manier'o.

“Mi,” daŭr'ig'is Robinson grav'e, “mi ag'os kiel interpret'ist'o en Franc'uj'o, kaj Jack tio'n far'os en German'uj'o.”

“Jack, en German'uj'o? Ĉu Jack sci'as la german'a'n lingv'o'n?”

“Ein wenig,” respond'is Morris.

“Kio'n signif'as tio?” demand'is Brown.

“Ho,” dir'is la ali'a, iom fier'e, “tio signif'as ‘iom'et'e’ en la german'a lingv'o.”

“Ĝi ne signif'as mult'o'n,” dir'is Brown, surpriz'it'e; “ebl'e, do, vi ne sci'as mult'o'n?”

“Ebl'e ne, ebl'e jes,” respond'is Morris; “rest'u vi trankvil'a ĝis ni al'ven'os en la ‘Vaterland’, kaj tiam, vi pov'os el'trov'i la ver'a'n respond'o'n por vi mem.”

“Dank'o'n, mi pen'os memor'i tio'n je la ĝust'a temp'o,” dir'is Brown, “sed ĝis nun, vi ne sci'ig'is mi'n, kie'n ni est'as unu'e vojaĝ'ont'a'j, nek pro kia kaŭz'o ni vojaĝ'os; mi atend'as la inform'o'n, se ne mal'pacienc'e, almenaŭ kun interes'o.”

“Ni tut'e forges'is tio'n,” respond'is Robinson, “Jack est'as dev'ig'at'a ir'i al Parizo por kolekt'i skrib'aĵ'o'j'n por la A.A. kaj, natur'e, li pet'is mi'a'n help'o'n.”

“Vi'a'n help'o'n?” ripet'is Brown.

“Ne ĝust'e, sed mi propon'is li'n akompan'i.”

“Kaj ĉu la patr'o sci'as, ke vi intenc'as ir'i ekster'land'e'n?”

“Cert'e, est'is neces'e li'n sci'ig'i por hav'ig'i plen'ig'it'a'n mon'uj'o'n.”

“Sed post Parizo, kio okaz'os? Ĉar Parizo ne est'as en la ‘Vaterland’, kie ni atend'as aŭd'i la elokvent'a'j'n parol'o'j'n de Jack en la german'a lingv'o.”

“Nu, post Franc'uj'o, ni ebl'e tra'ir'os kelk'a'j'n ali'a'j'n land'o'j'n por la profit'o de la Asoci'o de Antikv'ist'o'j,” al'dir'is Morris, kiu ĉiam don'is la plen'a'n titol'o'n de la Asoci'o, anstataŭ parol'i pri ĝi kiel la ‘A.A.’ laŭ la manier'o de Robinson.

“Ĉu la A.A. pag'os ĉi'a'j'n el'spez'o'j'n?” demand'is Brown.

“Cert'e,” dir'is Robinson.

“Jes, ĉi'a'j'n el'spez'o'j'n,” ripet'is Morris, kaj al'dir'is mal'laŭt'e, “de si'a reprezent'ant'o, kiu, en tiu ĉi okaz'o, est'as mi.”

“Nu, en ali'a okaz'o krom la nun'a, mi rifuz'us ir'i,” dir'is Brown, “sed nun'temp'e, mi ne ĉikan'os pri la lok'o; mi'a sol'a dezir'o est'as for'las'i tiu'n ĉi mal'ben'it'a'n dom'o'n; ebl'e, dum ni'a'j vojaĝ'o'j sur la kontinent'o mi trov'os okaz'o'n por uz'i la lingv'o'n, kiu'n antaŭ ses monat'o'j mi el'lern'is diligent'e.”

“Kiu lingv'o est'as tiu?”

“La du'a lingv'o por ĉiu'j!”

“Mi ne kompren'as,” dir'is Robinson; “ŝajn'as al mi, ke la vidv'in'o ‘mal'ord'ig'is vi'a'n cerb'o'n’.”

“Ne alud'u al ŝi, mi pet'as,” respond'is Brown; “mi parol'as pri Esperant'o, kaj mi pov'as cert'ig'i al vi, ke ĝi est'as la plej mir'ind'a lingv'o en la mond'o.”

“Mi ne pov'as toler'i vi'n plu,” respond'is Robinson; “don'u al mi glas'o'n da ĉeriz'brand'o antaŭ ol mi mort'os.”

Brown, puŝ'int'e la likvor'uj'o'n al li, daŭr'ig'is: “Mi ne parol'os plu pri Esperant'o, sed ebl'e, kiam vi mal'sukces'os inter'kompren'iĝ'i per la franc'a kaj german'a lingv'o'j, mi pov'os ĝi'n uz'i profit'e.”

“Brav'e, ni trink'u sukces'o'n al Esperant'o, kaj al ĝi'a fam'a sub'ten'ant'o, profesor'o Brown,” kri'is Robinson, al'frap'ant'e si'a'n glas'o'n al tiu de Morris.

“Viv'u Esperant'o!” ili kri'is rid'ant'e.

“Mi dank'as,” dir'is Brown, serioz'e, “kaj nun, ebl'e vi dir'os al mi, kia'manier'e ni pov'os ŝtel'ir'i el tiu ĉi dom'o sen la sci'o de la mastr'in'o.”

“Mi aranĝ'os tio'n,” dir'is Robinson, “ne tim'u.”

Li tuj sonor'ig'is, kaj pet'is la serv'ist'in'o'n dir'i, ke la sinjor'in'o en'ven'u por sci'iĝ'i pri grav'a nov'aĵ'o. Brown pal'iĝ'is, kaj sid'iĝ'is kiel ebl'e plej mal'proksim'e de la pord'o. Sed Robinson fum'is cigared'o'n kaj ŝajn'is tre ĝu'i la okaz'o'n.

“Mi est'as la solicitor'o de Sinjor'o Brown,” dir'is li al Sinjor'in'o Snap, salut'int'e tiu'n surpriz'it'a'n vidv'in'o'n, “kaj kun profund'a bedaŭr'o mi dev'as sci'ig'i al vi, ke sekv'e de terur'a mal'feliĉ'o en Amerik'o li perd'is mult'e da mon'o. Li'a'j afer'o'j postul'as, ke li tuj for'las'u Angl'uj'o'n, kaj tial li est'os dev'ig'at'a for'las'i vi'a'j'n ĉarm'a'j'n ĉambr'o'j'n. Do mi pet'as, ke vi tuj prepar'u la kalkul'o'n kontraŭ li, kaj mi pag'os ĝi'n; li'a'j'n hav'o'j'n mi for'port'ig'os morgaŭ.”

Sinjor'in'o Snap est'is tro mir'ig'it'a por far'i konven'a'n respond'o'n, kaj, salut'int'e al Robinson, ŝi murmur'is i'o'n, kio'n la jun'ul'o'j ne pov'is kompren'i, kaj for'ir'is; ŝi jam ne bedaŭr'is la inter'romp'it'a'n leg'ad'o'n, sed eĉ sent'is iom da simpati'o pro la mal'feliĉ'a sort'o de Brown.

Sam'temp'e, Brown kaj Morris salut'is si'a'n amik'o'n, kaj re'plen'ig'int'e la glas'o'j'n, toast'is la san'o'n de “la plej grand'a mensog'ist'o en la mond'o”.

Ĉapitr'o III.

La vapor'ŝip'o al'proksim'iĝ'is mal'rapid'e al la kaj'o, kaj la vojaĝ'ant'o'j mal'pacienc'e atend'is la moment'o'n, en kiu ili pov'os el'ŝip'iĝ'i; ĉar la trans'ir'o, kvankam ne long'a, mal'trankvil'ig'is ĉiu'j'n. Inter tiu'j, kiu'j sufer'is plej terur'e, est'is Sinjor'o'j Brown, Robinson kaj Morris.

Brown, kiam li parol'is (kio ne oft'e okaz'is), nur pov'is plend'e dir'i: “La propon'int'o de tiu ĉi vojaĝ'o dev'us est'i mal'liber'ig'at'a ĝis la mort'o.” Robinson murmur'is jen'e: “Mi mort'ig'os Morris tuj kiam ni al'ven'os ter'e'n. Kial li pet'is mi'n trans'ir'i tiu'n mal'ben'it'a'n mar'kol'o'n, mi ne pov'as imag'i; mi ruĝ'e kolor'ig'os li'a'j'n har'o'j'n.” Se est'us ebl'e, Morris sufer'is eĉ pli ol li'a'j amik'o'j, kaj ne pov'is parol'i eĉ unu vort'o'n.

Ŝajn'is al la sufer'ant'o'j, ke la vojaĝ'o est'as etern'a, sed fin'e la ŝip'o trankvil'iĝ'is, kaj la el'ir'ad'o komenc'iĝ'is. De tiu moment'o, la vigl'ec'o re'aper'is ĉe ĉiu'j.

Ĉe la dogan'o nek Morris nek Brown trov'is i'a'n mal'facil'aĵ'o'n. Ofic'ist'o dir'is franc'e i'o'n, kio'n ili ne kompren'is, kaj sekv'e ne al'respond'is. Tiam, per kreto, li far'is sign'o'n sur la pak'aĵ'o'j'n, kaj permes'is la tra'ir'ad'o'n. Ĉe Robinson est'is tut'e ali'e; kred'ant'e ke li'a sci'o de la franc'a lingv'o est'as bon'a, al la demand'o “Avez-vous quelque chose à déclarer?” li respond'is:

“Bonjour, monsieur, êtes-vous en bonne santé?”

“Répondez à ma question, s’il vous plaît, monsieur. Avez-vous du tabac?”

“Tabac? Certainement; ĉu vi pren'os cigar'o'n, aŭ cigared'o'n?” respond'is Robinson, angl'e, sed tuj ripet'ant'e la demand'o'n laŭ li'a kapabl'o franc'e.

La ofic'ist'o ne kaŝ'is si'a'n mal'plezur'o'n kaj mal'pacienc'o'n, kaj kun koler'a'j gest'o'j ripet'is kaj re'ripet'is la demand'o'n, “Avez-vous quelque chose à déclarer?”

Robinson, kompren'ant'e nur unu vort'o'n el dek, komenc'is sent'i si'n iom mal'trankvil'a, kaj ĉirkaŭ'rigard'is por vid'i, kio okaz'is ĉe Morris kaj Brown. Ne vid'ant'e ili'n — ili jam sid'is en la rapid'a vagon'ar'o por Parizo, — li ek'kri'is laŭt'e: “Ĉu ĉe'est'as Angl'o, kiu kompren'as la franc'a'n lingv'o'n?”

Mal'grand'a knab'o al'proksim'iĝ'is, kaj dir'is: “Mi kompren'as; kio'n vi vol'as, sinjor'o?”

“Bon'vol'u demand'i al tiu ĉi mal'saĝ'ul'o, kio'n li dezir'as ke mi far'u?”

La knab'o si'n turn'is al la ofic'ist'o, kaj dir'is ĝentil'e: “La sinjor'o ne pov'as parol'i franc'e, sed sci'ig'as mi'n ke li hav'as neni'o'n deklar'ebl'a'n.”

Tuj la ofic'ist'o far'is la kutim'a'n sign'o'n sur la pak'aĵ'o'n, kaj turn'is la atent'o'n al ali'a vojaĝ'ant'o. Dank'int'e la knab'et'o'n, Robinson kur'is kiel ebl'e plej rapid'e el la lok'o, kaj baldaŭ trov'is la kun'ul'o'j'n en la vagon'ar'o.

“Kio prokrast'ig'is vi'n?” ili demand'is.

“Ho, mi nur rest'is kelk'a'j'n moment'o'j'n por dir'i al la ofic'ist'o, kio'n mi opini'as pri li.”

“Ĉu li vi'n mal'trankvil'ig'is?”

“Tut'e ne, kontraŭ'e, mi mal'trankvil'ig'is li'n; tiu'j Franc'o'j ĉiam pen'as tromp'i la Angl'o'j'n, sed li mal'ĝust'e elekt'is, kiam li pen'is rab'i de mi.”

“Sed neni'u rab'is de ni,” dir'is Morris, “la ofic'ist'o est'is tre ĝentil'a.”

“Vi est'is la escept'o je la regul'o.”

“Sed kio okaz'is? Klar'ig'u, mi pet'as.”

“La tromp'ist'o dezir'is, ke mi pag'u iom — mi forges'is kiom, — antaŭ ol permes'i ke mi for'ir'u; sed kiam mi respond'is per la franc'a lingv'o kaj minac'is skrib'i al li'a reg'ist'ar'o pri li'a mal'bon'a kondut'o, li si'n sen'kulp'ig'is kaj pet'is ke mi li'n pardon'u; mi esper'as, ke la afer'o est'os bon'a instru'o por li.”

“Tre bon'e,” dir'is Morris, “vi ag'is bon'eg'e; kaj vi jam montr'is al ni, ke dum ni'a rest'ad'o en Franc'uj'o, ne tim'ind'a est'os iu aŭ io.”

Ili ripoz'is komfort'e sur la seĝ'o'j dum iom da temp'o, atend'ant'e la for'ir'o'n de la vagon'ar'o, kiam voĉ'o ek'kri'is: “Oreillers! Oreillers! Voulez-vous des oreillers?”

“Kio est'as tio?” demand'is Brown.

“Est'as vir'in'o, kiu vend'as frukt'o'j'n,” respond'is Robinson, sen'pens'e.

“Frukt'o'j'n?” dir'is Morris, “tio est'as preciz'e je mi'a gust'o; bon'vol'u aĉet'i por mi vin'ber'o'j'n.”

“Ebl'e ŝi ne hav'as vin'ber'o'j'n,” dir'is Robinson, tim'ant'e, ke ebl'e la vir'in'o ne est'as frukt'vend'ist'in'o.

“Ne grav'e, aĉet'u, kio'n ŝi hav'as.”

Antaŭ ol Robinson pov'is star'iĝ'i, la vir'in'o al'ven'is al la fenestr'o de la kupe'o, kaj vid'ant'e, ke la jun'ul'o'j est'as Angl'o'j, ŝi dir'is en ili'a lingv'o: “Ĉu vi dezir'as kap'kusen'o'j'n, sinjor'o'j?”

Brown kaj Morris unu'e rigard'is la vir'in'o'n, post'e la amik'o'n, kaj Brown dir'is: “Charlie, vi est'as mir'ind'a mensog'ul'o.”

Robinson pen'is klar'ig'i la afer'o'n kiel ŝerc'o'n, sed vid'ant'e la ek'en'ven'o'n de la knab'o, kiu help'is li'n ĉe la dogan'o, li subit'e en'dorm'iĝ'is, kaj ne vek'iĝ'is ĝis post la for'ir'o de la knab'o ĉe Rouen.

Al'ven'int'e Parizon, Robinson, per miks'aĵ'o de la angl'a kaj franc'a lingv'o'j, dir'is al port'ist'o: “Mettez-vous tiu'j'n pak'aĵ'o'j'n sur vetur'il'o'n, s’il vous plaît.”

La vir'o rigard'is li'n tut'e surpriz'it'e, kaj respond'is: “Pardon'u, sinjor'o, sed mi ne kompren'as la angl'a'n lingv'o'n.”

Robinson preskaŭ ek'hav'is epilepsi'a'n atak'o'n kaj ek'kri'is: “Vi mal'saĝ'ul'o! mi parol'is franc'e, ne angl'e; ĉu vi ne pov'as kompren'i vi'a'n patr'a'n lingv'o'n? Aŭskult'u mi'n atent'e — Mettez-vous tiu'j'n, ne, cettes bagages, — jes, tio est'as prav'a — sur vetur'il'o'n, — ne, ne vetur'il'o'n, mi tut'e forges'as la franc'a'n vort'o'n kiu signif'as ‘taksi'o’.”

“Monsieur désire-t-il un taxi?” demand'is la port'ist'o.

“Oui, oui, vite,” respond'is Robinson gaj'e, kaj post kelk'a'j minut'o'j, li kaj li'a'j amik'o'j si'n trov'is en vetur'il'o, ir'ant'a'j rapid'e al la “Hôtel de Londres”. Robinson, por evit'i plu'a'j'n mal'kompren'iĝ'o'j'n, don'is al la vetur'ig'ist'o kart'o'n sur kiu est'is skrib'it'a la adres'o de la hotel'o.

“Ĉu mi ne bon'eg'e aranĝ'is la afer'o'n?” demand'is Robinson, ripoz'ant'e en la vetur'il'o, kvazaŭ li est'us la sol'a posed'ant'o de la ‘gaj'a urb'eg'o’.

“Jes, bon'eg'e,” dir'is Brown, “kvankam unu'e mi tim'is, ke la port'ist'o neniam pov'os vi'n kompren'i.”

“Ho, kio'n vi atend'as? Li nek kompren'as, nek parol'as la bon'stil'a'n lingv'o'n; li est'as nur du'on'e eduk'it'a vir'o,” klar'ig'is Robinson.

Al'ven'int'e la hotel'o'n, ili ek'el'ir'is la vetur'il'o'n, sed la hotel'a pord'ist'o demand'is al Brown: “Ĉu vi jam mend'is la ĉambr'o'j'n, sinjor'o?”

“Kial?”

“Ĉar, se ne, mi bedaŭr'as dir'i, sinjor'o'j, ke ni ne hav'as nun'temp'e ne'okup'at'a'j'n ĉambr'o'j'n.”

“Nu, ni dev'as ir'i al ali'a hotel'o, Charlie,” daŭr'ig'is Brown; “dir'u al la vetur'ig'ist'o, ke li konduk'u ni'n al la hotel'o Petrograd.”

Ne est'as neces'e daŭr'ig'i la rakont'o'n pri ili'a'j aventur'o'j dum la serĉ'ad'o pri dorm'o'ĉambr'o'j. Post du hor'o'j, dum kiu'j ili far'is ĉirkaŭ du'dek sen'sukces'a'j'n vizit'o'j'n, ili hav'ig'is bon'a'j'n ĉambr'o'j'n en la “Hotel'o Zamenhof”, kie ĉiu'j parol'as, krom la naci'a'n, la inter'naci'a'n lingv'o'n.

Robinson en'ir'is la fum'ej'o'n kaj mend'is por si mem glas'o'n da bier'o.

“Ĉu vi prefer'as la fremd'a'n bier'o'n, sinjor'o?”

“Cert'e ne,” li respond'is, “al'port'u al mi la angl'a'n.”

La kelner'o ir'is si'a'n voj'o'n rid'et'ant'e, kaj Brown halt'ig'is li'n por demand'i la kial'o'n. Kompren'ebl'e, Brown ne parol'is al li franc'e, pro tio ke li ne pov'is; sed li ek'vid'is verd'a'n stel'o'n sur la vest'o de la vir'o, la stel'o'n, kiu montr'as al ĉiu'j, ke la port'ant'o parol'as la lingv'o'n inter'naci'a'n. Al la demand'o de Brown, la kelner'o respond'is: “La sinjor'o dezir'as ne fremd'a'n bier'o'n, sed angl'a'n; sed li forges'as, ke nun'temp'e li est'as en Franc'uj'o.”

“Evident'e,” respond'is Brown. “Ĉu en la hotel'o est'as mult'a'j person'o'j, kiu'j parol'as Esperant'e?”

“Ne mult'a'j, sed almenaŭ du'dek, kaj ili est'as el divers'a'j land'o'j. Ĉu vi dezir'as kon'at'iĝ'i kun iu el ili, sinjor'o?”

“Ne ankoraŭ, ĉar ĝis nun mi neniam inter'parol'is, kaj mi tim'as, ke mi ne pov'os kompren'i, nek kompren'ig'i mi'n.”

“Vi tim'as sen'kaŭz'e, sinjor'o, ĉar mi kompren'as ĉiu'n vort'o'n vi'a'n sen mal'facil'ec'o; tamen, mi pov'as trov'i sam'ide'an'o'j'n por vi kiam vi dezir'os.”

En tiu moment'o, Morris al'proksim'iĝ'is ili'n kaj la kelner'o for'ir'is. Morris dir'is: “Ĉu li kompren'as la angl'a'n lingv'o'n?”

“Cert'e, kaj ankaŭ la inter'naci'a'n.”

“Kio'n vi vol'as alud'i per ‘la inter'naci'a’?”

“Esperant'o'n.”

“Ho, ĉes'ig'u la ŝerc'o'n, kaj help'u mi'n trov'i person'o'j'n kiu'j parol'as franc'e; Charlie ŝajn'ig'as, ke la hotel'o ne est'as taŭg'a por li, tial ke ĉiu'j parol'as angl'e, kaj li ne hav'as okaz'o'n util'ig'i la franc'a'n lingv'o'n.”

Robinson ŝajn'ig'is tio'n tuj kiam li trov'is, ke ne ekzist'as okaz'o por parol'i franc'e; post'e, li bedaŭr'is tiu'n konfes'o'n, ĉar Morris kaj Brown al'konduk'is al li preskaŭ dek'du'o'n da vizit'ant'o'j, kiu'j ne nur dezir'is parol'i franc'e, sed pov'is tio'n far'i flu'e kaj elokvent'e. Inter ili, est'is sinjor'in'o, kiu demand'is li'n franc'e: “Ĉu vi opini'as ke la roman'o'j de la glor'a Balzac est'as pli bon'a'j ol tiu'j de la egal'e glor'a Victor Hugo?”

Li ne sci'is, ĉu ŝi parol'is pri scienc'ist'o'j, krim'ul'o'j, aŭ kur'ĉeval'o'j, sed li ne hav'is sufiĉ'e da kuraĝ'o por tio'n konfes'i; do, li respond'is ĝentil'e: “Jes, mi tiel opini'as.”

Ŝajn'e la sinjor'in'o ankaŭ kred'is tio'n, kaj efektiv'e en tiu temp'o ŝi prepar'is verk'aĵ'o'n pri la du fam'a'j verk'ist'o'j, por nov'a libr'o, kiu'n ŝi, lert'a kaj bon'e kon'at'a nederlanda aŭtor'in'o, intenc'is el'don'i; ĉarm'it'a pro la respond'o de Robinson ŝi li'n invit'is al'konduk'i li'a'j'n amik'o'j'n por trink'i kaf'o'n kun ŝi, kaj post'e, ŝi prezent'is al Morris kaj Robinson si'a'j'n du bel'eg'a'j'n nev'in'o'j'n, la fraŭl'in'o'j Roza kaj Dora Dufer el Hag'o.

Brown ne akompan'is ili'n, ĉar li pretekst'is, ke li hav'as grav'a'n leter'o'n por skrib'i. La du ali'a'j rest'ad'is long'e kaj pas'ig'is tre agrabl'a'n vesper'o'n, ĉar la jun'ul'in'o'j est'is tre am'ind'a'j, bel'a'j kaj sprit'a'j; kaj tuj antaŭ la dis'iĝ'o, ili aranĝ'is vetur'i kun'e al la Bois de Boulogne la sekv'ant'a'n tag'o'n.

“Ĉu Tom konsent'os ir'i kun ili?” Tiu est'is la demand'o, kiu prezent'iĝ'is al Morris kaj Robinson kiam la aranĝ'o'j est'is jam far'it'a'j. Se nur li ir'us, la afer'o est'us grand'a sukces'o, ĉar li pov'us sid'i kun la onkl'in'o, dum la ali'a'j far'us promen'ad'o'n.

“Ĉu vi intenc'as invit'i li'n hodiaŭ vesper'e?” demand'is Robinson.

“Kial mi? kial ne vi?”

“Ho, vi pov'us tio'n far'i pli bon'e ol mi; krom tio mi dev'as aranĝ'i pri la vetur'il'o'j,” li al'dir'is serioz'e.

“Tio ne est'as grav'a, ĉar ĉiu'j parol'as angl'e en tiu ĉi hotel'o.”

“Ĉu vi tim'as, kio'n Tom dir'os pri la afer'o?”

“Tut'e ne,” respond'is Morris.

“Nu, mi ja tim'as,” dir'is Robinson, rid'ant'e; “sekv'e, vi est'as la vir'o taŭg'a por la task'o.”

“Kial mi ne parol'is la ver'o'n?” dir'is Morris; “tamen mi invit'os li'n, — sed mi ne invit'os li'n ĝis morgaŭ.” Dir'int'e tio'n, li rapid'e supr'e'n'ir'is la ŝtup'ar'o'n kaj en'ir'is si'a'n dorm'o'ĉambr'o'n. Robinson, met'int'e cigared'o'n inter la lip'o'j'n, est'is sekv'ont'a li'n, kiam sinjor'o kur'is al li, kaj dir'is: “Pardon, Monsieur, vous parlez français, n’est-ce pas?”

“Un peu,” respond'is Robinson mal'laŭt'e.

“En ce cas, voulez-vous avoir l’obligeance de me changer un billet de cent francs?”

Kompat'ind'a Robinson apenaŭ kompren'is unu vort'o'n, sed vid'ant'e la bank'bilet'o'n en la man'o de la sinjor'o, li tuj diven'is, kio'n li dezir'is. Tial li el'tir'is el la poŝ'o plen'man'o'n da mon'er'o'j kaj komenc'is kalkul'i la ĝust'a'n sum'o'n, kiam la administr'ant'o de la hotel'o en'ven'is la ĉambr'o'n. Robinson paŭz'is kaj dir'is: “Ebl'e vi pli bon'e pov'as ŝanĝ'i bank'bilet'o'n ol mi, ĉar mi hav'as nur cent frank'o'j'n kaj mi mem ili'n bezon'as.”

“Mi tio'n far'os kun plezur'o,” respond'is la administr'ant'o, sed kiam li si'n turn'is al la posed'ant'o de la bilet'o, li ne pov'is li'n vid'i. Ĉu est'as neces'e al'dir'i ke la bank'bilet'o est'is fals'aĵ'o, kaj la “sinjor'o” ordinar'a fripon'o?

La administr'ant'o gratul'is Robinson pri li'a “bon'ŝanc'o,” kaj pet'is, ke li dir'u neni'o'n pri la afer'o al iu en la hotel'o. Don'int'e la petit'a'n promes'o'n kun grand'a plezur'o, tial ke li mem ankaŭ dezir'eg'is ke neni'u sci'iĝ'u pri ĝi, Robinson en'ir'is si'a'n dorm'o'ĉambr'o'n kaj dir'is: “Mal'ben'o'n je ĉiu'j fremd'a'j lingv'o'j; mi bedaŭr'as, ke mi iam ŝajn'ig'is sci'i i'o'n pri ili.”

Ĉapitr'o Iv.

La morgaŭ'a'n maten'o'n, Morris klar'ig'is al Brown la propon'it'a'n vetur'o'n tra la Bois de Boulogne, sed la amik'o preskaŭ sufok'iĝ'is pro indign'o, kaj respond'is: “Tut'e ne! neniam! mi ven'is al Franc'uj'o por evit'i la kapt'il'o'n de ruz'em'a vidv'in'o, kaj tuj post mi'a al'ven'o, vi kuraĝ'as propon'i, ke mi vetur'u kun'e kun nederlanda vidv'in'o, gras'a, mal'bel'a, kaj patr'in'o de du egal'e gras'a'j kaj mal'bel'a'j fil'in'o'j —”

“Ne, ne, ŝi ne est'as la patr'in'o de la jun'ul'in'o'j, ŝi —”

“Patr'in'o, aŭ frat'in'o! tio ne est'as grav'a, ili est'as —”

“Ŝi est'as ili'a onkl'in'o, kaj ili est'as ĉarm'o'plen'a'j! Fraŭl'in'o Roza est'as sen'dub'e unu el la plej bel'eg'a'j jun'ul'in'o'j, kiu'j'n mi ĝis nun renkont'is, kaj mi opini'as ke —”

“Vi'a opini'o ne hav'as i'a'n valor'o'n; kiel abel'o, vi flug'as de flor'o al flor'o kaj —”

“Tio ne est'as ver'a,” inter'romp'is Morris fort'e ekscit'it'a, “vi sci'as, ke mi —”

“Mi sci'as tio'n, kaj nur tio'n,” dir'is Brown, kun egal'a viv'ec'o, “ke mi neniam konsent'os vetur'i kun'e kun vi'a'j tri gras'a'j nederlandaj vir'in'o'j, ĉiu sufiĉ'e mal'jun'a por est'i vi'a patr'in'o; kaj se unu el ili si'n prezent'us antaŭ mi nun, mi tuj dir'us ĉe ŝi'a vizaĝ'o —”

“Bon'a'n tag'o'n, mi'a'j kar'a'j amik'o'j,” inter'romp'is Sinjor'in'o Dufer, kiu al'proksim'iĝ'is tut'e ne'atend'it'e.

“Bon'a'n tag'o'n, estim'at'a sinjor'in'o, kiel vi fart'as?” demand'is Morris. “Ĉu la fraŭl'in'o'j ankaŭ est'as bon'fart'a'j?”

“Jes, dank'o'n, sed mi ne pov'as ili'n trov'i; jen est'as telegram'o, kiu'n mi dezir'as send'i al mi'a edz'o, kaj unu el ili dev'us pren'i ĝi'n al la poŝt'ofic'ej'o.”

“Bon'vol'u permes'i al mi for'send'i ĝi'n?” pet'is Morris, ĝentil'e.

“Mil dank'o'j'n, sinjor'o, se tio ne ĝen'os vi'n.”

Morris for'kur'is al la poŝt'ej'o, kaj la sinjor'in'o si'n turn'is al Brown, dir'ant'e: “Ĉu ni hav'os la plezur'o'n vi'n vid'i hodiaŭ post'tag'mez'e, sinjor'o? Ni intenc'as vetur'i al la Bois!”

“Jes, tre cert'e,” respond'is Brown. “Mi'a amik'o ĵus sci'ig'is mi'n pri la afer'o, kaj mi atend'as la promen'ad'o'n kun mult'e da plezur'o.”

“Ankaŭ mi,” dir'is la sinjor'in'o, “ĉar mi hav'os la ĝoj'o'n daŭr'ig'i la diskut'o'n pri la merit'o'j de Balzac kun vi'a ĉarm'a amik'o, Sinjor'o Robinson, dum vi babil'ad'os pri mal'pli grav'a'j afer'o'j kaj tem'o'j kun mi'a'j nev'in'o'j.”

“Kun vi'a'j nev'in'o'j, sinjor'in'o! ĉu vi ne est'as la frat'in'o de la du ali'a'j jun'ul'in'o'j?” demand'is Brown, mal'tim'e.

“Ne flat'u mi'n, mi pet'as,” respond'is la sinjor'in'o tre kontent'ig'it'a, “sed pri Sinjor'o Robinson, ŝajn'as al mi, ke li est'as pli saĝ'a kaj lert'a, ol li permes'as al mi sci'i. Hieraŭ vesper'e, li oft'e nur mov'is la kap'o'n anstataŭ respond'i mi'a'j'n demand'o'j'n; ĉu li ver'e est'as bon'a aŭtoritat'ul'o pri la literatur'o angl'a?”

“Mi ver'e ne sci'as pri tio,” dir'is Brown, “sed mi pov'as sci'ig'i al vi, sinjor'in'o, ke li trov'is vi'a'n konversaci'o'n tre interes'a, agrabl'a kaj instru'o'plen'a.”

“Mi ĝoj'as aŭd'i tio'n, ĉar nun mi ne hezit'os li'n ten'i ĉe mi'a flank'o. Nu, mi dev'as skrib'i kelk'a'j'n leter'o'j'n; tial, sinjor'o, mi dir'as ‘ĝis la re'vid'o’!”

“Ĝis la re'vid'o,” respond'is Brown, kiu komenc'is medit'i pri la inter'parol'ad'o ĵus far'it'a. “Ho,” li pens'is, “ŝi dezir'as diskut'i la merit'o'j'n de Balzac kun mi'a amik'o, Robinson, dum mi babil'ad'os kun ŝi'a'j nev'in'o'j. Nu, imag'u la opini'o'j'n de Charlie pri Balzac! Mi ne kred'as, ke li iam leg'is libr'o'n krom la “Aventur'o'j de Terur'a Turk'o”, aŭ la “Krim'o'j de Parizo”. Ŝi dezir'as send'i telegram'o'n al si'a edz'o; tio est'as bon'a, ĉar, antaŭ ĉio, ŝi ne est'as vidv'in'o, sekv'e ne danĝer'a. Ali'flank'e, la du jun'ul'in'o'j est'as ankoraŭ fraŭl'in'o'j. Cert'e, mi dev'us parol'ad'i kun la sinjor'in'o pri Balzac, dum Charlie kaj Jack far'as promen'ad'o'n kun la jun'ul'in'o'j; sed ili eĉ ne pri'pens'et'is mi'a'j'n gust'o'j'n, tial est'os bon'a venĝ'o murmur'et'i am'vort'o'j'n ĉe la orel'o'j de la kar'ul'in'o'j, dum Charlie aŭ Jack diskut'os la literatur'o'n kun la patr'in'o, — aŭ pli bon'e la onkl'in'o. Kompat'ind'a Charlie!! kaj, ankaŭ, kompat'ind'a Balzac!!! Sufiĉ'os por el'ir'ig'i la mort'int'a'n aŭtor'o'n el la tomb'o, kiam li aŭskult'os la opini'o'j'n de Charlie pri li kaj li'a'j verk'o'j.”

Pens'ant'e tia'manier'e, li en'ir'is la fum'ej'o'n, kie li trov'is Robinson kun libr'o sur la genu'o'j, sed kun la okul'o'j ferm'it'a'j. Brown al'proksim'iĝ'is li'n kaj vid'is ke la libr'o est'as “Eugénie Grandet”, unu el la plej fam'a'j roman'o'j de Balzac.

“Nu, Charlie, kio'n vi far'as?” dir'is Brown, fort'e frap'ant'e la ŝultr'o'n de si'a amik'o.

Robinson star'iĝ'is, kaj, vid'ant'e Brown, demand'is: “Ĉu vi vid'is Jack?”

“Jes, antaŭ du minut'o'j.”

“Nu, ĉu est'i aŭ ne est'i? tiel star'as nun la demand'o; ĉu pli bon'e est'os vetur'i kun ni aŭ rest'i en la hotel'o kaj risk'i la mizer'o'j'n ne'kon'at'a'j'n?”

“Ĉu est'i aŭ ne est'i? Ĉu vi komenc'is stud'i la verk'o'j'n de la sen'mort'a aŭtor'o?” dir'is Brown, pen'ant'e for'pren'i la libr'o'n kiu'n Robinson ten'is sur la man'o, sed sen'sukces'e.

“Ĉes'ig'u vi'a'n sarkasm'o'n, kaj respond'u al mi'a demand'o.”

“Ĝis nun, mi ne aŭd'is demand'o'n.”

“Ebl'e ne, sed vi kompren'as sufiĉ'e bon'e. Ĉu vi intenc'as ni'n akompan'i al la Bois de Boulogne?”

“Kiam Jack invit'is mi'n, mi tuj kaj fort'eg'e respond'is ‘ne’.”

“Vi ne ag'os tiel mal'nobl'e? Ĉu vi jam forges'is tio'n, kio'n ni far'is por vi?”

“Tut'e; al kio vi alud'as?”

“Ĉu ni ne sav'is vi'n de la ‘gaj'a vidv'in'o’?”

“Jes, mi konsent'as.”

“Ĉu ni ne al'konduk'is vi'n de Londono ĝis Parizo sen'risk'e?”

“Mi ne est'as infan'o —”

“Ne, sed vi al'proksim'iĝ'as rapid'eg'e al la du'a infan'ec'o. Kial vi ne konsent'os vetur'i kun ni?”

“Mi tio'n intenc'as far'i.”

“Sed vi ĵus sci'ig'is mi'n, ke —”

“Ke kiam Jack far'is al mi la invit'o'n, mi ĝi'n rifuz'is; sed, post'e, kiam Sinjor'in'o Dufer far'is al mi afabl'a'n invit'o'n, mi ĝi'n akcept'is.”

“Kial vi ne dir'is tio'n antaŭ'e?”

“Ĉar vi ĝi'n ne permes'is.”

“Tom, vi est'as mal'saĝ'ul'o!”

“Kaj vi, Charlie, est'as ĝentil'ul'o. Nu, ni est'as ambaŭ mensog'ul'o'j.”

“Tom, tuj post la vetur'ad'o, mi krev'ig'os al vi la kap'o'n.”

“Mi tre bedaŭr'as, ke mi ne pov'os tio'n far'i al vi, ĉar la natur'o mem jam tio'n far'is,”* respond'is Brown kun profund'a mok'simpati'o.

La pord'o mal'ferm'iĝ'is, kaj Morris en'ven'is, dir'ant'e: “Mi vi'n serĉ'is ĉie; ĉu vi intenc'as rest'i ĉe la hotel'o la tut'a'n temp'o'n?”

“Ĉiu'okaz'e ne est'as neces'e el'ir'i antaŭ la tag'manĝ'o,” dir'is Robinson.

“Nu, Charlie,” dir'is Morris, “ne stud'ad'u la tut'a'n maten'o'n. Vi'a cerb'o ne est'as sufiĉ'e fort'a por tio'n el'port'i; ven'u kun ni kaj vizit'u la Louvre, la Madeleine, la Boulevards, la Place de la Concorde, la —”

“Ĉiu'j'n tiu'j'n lok'o'j'n en unu tag'o?”

“Jes, kial ne?”

“Kaj vi nom'as tiu'n vojaĝ'o'n liber'temp'o?”

“Ĉu ne est'os plezur'o vid'i la bel'eg'a'j'n preĝ'ej'o'j'n, la grand'a'j'n plac'o'j'n, la fam'a'j'n muze'o'j'n, la glor'a'j'n —”

“Ne ripet'u la tut'o'n de la katalog'o de la A.A.; mi cert'ig'as al vi, ke mi ne trov'us i'a'n ajn plezur'o'n en vizit'o al la plej bel'eg'a'j vid'ind'aĵ'o'j de la mond'o — almenaŭ antaŭ la tag'manĝ'o.”

“En tiu okaz'o, Tom kaj mi ir'os sol'a'j, sed mi ne hav'as franc'a'n mon'o'n, — bon'vol'u ŝanĝ'i por mi unu bank'bilet'o'n kvin'funt'a'n, Charlie.”

“Kiu rakont'is al vi pri tio?” demand'is Robinson, koler'e.

“Mi ne kompren'as al kio vi alud'as,” dir'is Morris.

“Al neni'o, mi pens'is pri ali'a afer'o.”

“Ĉu iu pen'is rab'i de vi?” daŭr'ig'is Morris.

“Cert'e ne!” kri'is Robinson sen'pacienc'e; “se vi intenc'as el'ir'i, el'ir'u, aŭ vi ne vid'os i'o'n, kaj ankaŭ vi est'os mal'fru'a'j je la tag'manĝ'o.”

Morris kaj Brown adiaŭ'is li'n, kaj, el'ir'int'e la hotel'o'n, Brown murmur'is: “Iu cert'e jam tromp'is ni'a'n amik'o'n.”

Ĉapitr'o V.

Antaŭ la hotel'o star'is tri taksi'fiakr'o'j. La sun'o bril'is fort'e, kaj sur la ĉiel'o ne est'is eĉ unu nub'et'o. Morris kaj la ĉarm'a Roza supr'e'n'ir'is la unu'a'n vetur'il'o'n, Robinson kaj la egal'e am'ind'a Dora sid'iĝ'is en la du'a'n, kaj Brown atend'is la al'ven'o'n de la sinjor'in'o por ŝi'n help'i en'ir'i la tri'a'n. Sed la hom'o propon'as kaj — la vir'in'o dispon'as. La nun pri'skrib'at'a okaz'o est'is bon'a ekzempl'o de tiu korekt'it'a proverb'o. La sinjor'in'o tut'e ne vol'is akcept'i la aranĝ'o'j'n far'it'a'j'n. Ir'int'e al la du'a vetur'il'o, ŝi dir'is al Fraŭl'in'o Dora: “Kar'ul'in'o mi'a, bon'vol'u ir'i en la last'a'n taksi'o'n kaj sid'iĝ'u flank'e de Sinjor'o Brown, ĉar mi hav'as por prezent'i al Sinjor'o Robinson kelk'a'j'n fakt'o'j'n, kiu'j, mi est'as cert'a, don'os al li grand'a'n plezur'o'n.”

Robinson apenaŭ pov'is kred'i la atest'o'n de la orel'o'j; sed li sukces'is dir'i: “Ĉu ne est'os pli bon'e prokrast'i la diskut'o'n ĝis post la vesper'manĝ'o?”

“Ne, ne, ne!” ŝi respond'is, “ĉar ni vetur'os al la Bois laŭ la Place Victor Hugo, kie mi esper'as montr'i al vi i'o'n special'e interes'a'n, kaj pri kio mi dezir'as vi'a'n juĝ'o'n.”

Mal'ben'ant'e Hugo, Balzac kaj ĉiu'j'n ili'a'j'n verk'o'j'n, Robinson sid'iĝ'is kun la sinjor'in'o, dum Fraŭl'in'o Dora vetur'is kun'e kun “mal'jun'a” Brown.

Kiam ili al'ven'is en la Bois, ili mal'supr'e'n'ir'is el la vetur'il'o'j kaj en'ir'is bel'a'n restoraci'o'n, kie ĉiu pet'is al Robinson, ke li mend'u la te'manĝ'o'n. Respond'ant'e, ke li tuj tio'n far'os, li for'kur'is por serĉ'i kelner'o'n kiu pov'us parol'i angl'e, ne'sci'ant'e, ke ĉiu el ili pov'as tio'n far'i facil'e kaj eĉ flu'e.

Ŝajn'is al li, ke ĉiu'j kelner'o'j jam hav'as sufiĉ'e da klient'o'j, kaj ne dezir'as serv'i al ali'a'j vizit'ant'o'j; sed post dek minut'o'j, li trov'is unu, kiu ne est'is okup'at'a. “Garçon,” li demand'is, “Est-ce que vous comprenez l’anglais?”

“Jes, sinjor'o, mi loĝ'ad'is apud Leicester Square ĉirkaŭ kvar jar'o'j'n.”

“Sed tio ne signif'as, ke vi parol'as angl'e; ĉar ĉiu en Leicester Square est'as fremd'ul'o. Tamen, mi ne vol'as sci'i kie, kiel aŭ kiam vi lern'is ni'a'n lingv'o'n. Sufiĉ'as, ke vi ĝi'n parol'as. Do, port'u tuj al la tabl'o kiu trov'iĝ'as en la mal'dekstr'a angul'o de la plej mal'proksim'a ĉambr'o —”

“Jes, sinjor'o, al la tabl'o en la mal'dekstr'a angul'o de la — de la ĉambr'o, kiu est'as plej mal'proksim'e de ĉi tie.”

“Jes, port'u bon'a'n te'manĝ'o'n, la plej bon'a'n, kiu'n vi pov'as, por ses person'o'j; nur ne prokrast'u.”

“Mi flug'os, sinjor'o,” respond'is la kelner'o dum li for'ir'is lam'eg'ant'e.

Re'ir'int'e rapid'e al la tabl'o, ĉe kiu li esper'is vid'i la amik'o'j'n, Robinson trov'is ĝi'n for'las'it'a. En ĉiu ĉambr'o est'is amas'o da vizit'ant'o'j, kaj pli facil'e est'is perd'i ol trov'i amik'o'j'n. Anstataŭ rest'i ĉe la tabl'o ĝis la re'ven'o de la ali'a'j, Robinson ir'is rapid'e tra divers'a'j ĉambr'o'j, kaj dum li tio'n far'is, la kelner'o al'ven'is kun la manĝ'aĵ'o'j; ne vid'ant'e Robinson, sed rimark'int'e, ĉe tabl'o proksim'e de la angul'o nom'it'a, ses jun'ul'in'o'j'n, kon'at'a'j danc'ist'in'o'j el la teatr'o Odéon, li tuj al'port'is la bon'gust'a'j'n manĝ'aĵ'o'j'n kaj komenc'is met'i ili'n antaŭ la jun'ul'in'o'j'n.

“Ni ne mend'is tio'n,” dir'is unu; “kiu pet'is tio'n, ke vi ĝi'n al'port'u?”

“Angl'a sinjor'o, fraŭl'in'o, kiu pet'as, ke vi akcept'u la te'manĝ'o'n kun li'a'j plej respekt'a'j salut'o'j.”

“Kun plezur'o, don'u al li ni'a'n am'o'n, kaj dir'u, ke li pov'as te'manĝ'i kun ni se tio plaĉ'os al li.”

La kelner'o for'las'is la tabl'o'n kaj ĉirkaŭ'rigard'is por trov'i Robinson, kiu, antaŭ moment'o, ĵus el'trov'is la ali'a'j'n; kaj eĉ jam est'is al'proksim'iĝ'ant'a al la tabl'o por ĝu'i la bezon'at'a'n te'manĝ'o'n.

Ne'sci'ant'e ke erar'o okaz'is, la kelner'o ven'is al Robinson kaj dir'is mal'laŭt'e: “Mi serv'is la jun'ul'in'o'j'n, sinjor'o, kaj jen est'as la kalkul'o, dek'ses frank'o'j.”

“Jes, ni vid'as la kalkul'o'n, sed ne la te'manĝ'o'n; kie ĝi est'as?”

“Tie, sinjor'o, la fraŭl'in'o'j jam komenc'is manĝ'i ĝi'n.”

“Vi serv'is ĝi'n al tiu'j danc'ist'in'o'j?”

“Jes, sinjor'o, ĉu ili ne est'as la ses person'o'j kiu'j'n vi alud'is?”

“Tut'e ne; al'port'u ali'a'n te'manĝ'o'n sen moment'o da prokrast'o, ali'e mi vi'n mort'ig'os.”

Robinson sid'iĝ'is ĉe la tabl'o kun'e kun si'a'j amik'o'j, kiu'j li'n rigard'is kun iom da surpriz'o; eĉ Sinjor'in'o Dufer aspekt'is iom koler'a, pens'ant'e ke la afer'o ne est'as tut'e tiel akcident'a kiel ĝi ŝajn'is, ĉar la jun'ul'in'o'j kelk'foj'e turn'is la kap'o'j'n en la direkt'o'n de Robinson, kaj blov'is al li kis'o'j'n. Kiam Fraŭl'in'o Dora je la pet'o de la onkl'in'o, est'is for'las'int'a la flank'o'n de Robinson por sid'iĝ'i kun Brown, ŝi tim'is, ke la ekskurs'o ne est'os ĝu'ind'a; sed Brown, sci'ant'e ke la fraŭl'in'o kvazaŭ aparten'as jam al Robinson, permes'is al si hav'i tre agrabl'a'n temp'o'n. Ne tim'ant'e i'a'j'n mal'agrabl'a'j'n rezult'o'j'n, li parol'is kun viv'ec'o kaj sprit'ec'o; kaj la fraŭl'in'o li'n trov'is tut'e je si'a gust'o. Tial, kiam Robinson pen'is pren'i si'a'n “mal'nov'a'n” lok'o'n ĉe ŝi'a flank'o, ŝi dir'is al li, “Ne, sinjor'o, la diskut'o postul'as vi'a'n ĉe'est'o'n, kaj kiam tio est'os fin'it'a, ebl'e vi pov'os trov'i iom da amuz'o kun vi'a'j ali'a'j amik'in'o'j — ĉe la ali'a tabl'o.”

Robinson ŝi'n rigard'is surpriz'e, kaj tiam li rid'et'is agrabl'e. Li kred'is, ke ŝi est'as ĵaluz'em'a. Dum'e Brown kaj Dora ir'is por babil'ad'i en unu el la bel'et'a'j angul'o'j, kiu'j trov'iĝ'as en la ĝarden'o'j de la restoraci'o.

“Ĉu vi am'as la flor'o'j'n?” demand'is la jun'ul'in'o.

“Flor'o'j'n?” dir'is Brown. “Jes, per mi'a tut'a kor'o.”

“Kaj kiu'n el ili vi plej am'as?”

“La roz'o'n,” respond'is Brown, emfaz'e.

“Ĉu ver'e?” dir'is Dora, “do, vi pli admir'as mi'a'n frat'in'o'n ol mi'n?”

“Kial?”

“Ĉu ŝi ne est'as Roza?” demand'is Dora.

“Cert'e,” respond'is Brown mal'tim'e, “sed vi ankaŭ hav'as roz'o'j'n — ĉe la vang'o'j.”

“Mi ne hav'is, sed nun mi hav'as,” ŝi respond'is ruĝ'iĝ'ant'e.

“En tiu okaz'o, ŝajn'as, ke mi est'us sukces'plen'a kiel ĝarden'ist'o.”

“Mi ne kompren'as. Kial?” ŝi demand'is.

“Ĉar mi pov'us kresk'ig'i la roz'o'j'n sen mal'facil'ec'o.”

Kie'n la inter'parol'ad'o est'us konduk'int'a ili'n mi ne sci'as, sed en tiu moment'o al'ven'is Morris, por dir'i ke polic'an'o konduk'as Robinson al la mal'liber'ej'o, kaj ke ili dev'as sekv'i por tuj liber'ig'i si'a'n amik'o'n.

Ĉapitr'o Vi.

La cirkonstanc'o'j kaŭz'int'a'j la arest'o'n de kompat'ind'a Robinson est'is tre simpl'a'j kaj eĉ rid'ind'a'j. Kiel jam pri'skrib'it'e, tuj post la te'manĝ'o, Morris kaj Brown akompan'is la jun'ul'in'o'j'n en la ĝarden'o'n de la restoraci'o, las'ant'e Robinson je la dezir'o'j de Sinjor'in'o Dufer.

Robinson ĉagren'iĝ'is; efektiv'e, li ne aranĝ'is la promen'ad'o'n nur por diskut'i la problem'o'j'n pri mal'facil'a'j tem'o'j pri'trakt'it'a'j en la verk'o'j de divers'a'j aŭtor'o'j, — fam'a'j aŭ ne fam'a'j, mort'int'a'j aŭ viv'ant'a'j, — dum la ali'a'j ĝu'as la freŝ'a'n aer'o'n, kaj — kvankam pri tiu ĉi punkt'o mi hav'as neni'a'n aŭtoritat'o'n, — babil'ad'as am'e unu al la ali'a sub la ombr'o'don'a'j arb'o'j. Sed kia'manier'e for'las'i ŝi'n sen ofend'o? Ĉu pretekst'i kap'dolor'o'n, aŭ, laŭ la kutim'o de mal'kuraĝ'ul'o'j, for'kur'i ne pet'int'e permes'o'n?

Sed, dum li tiel pri'pens'is, la sinjor'in'o ankaŭ pri'medit'is en la kap'o divers'a'j'n plan'o'j'n por for'ig'i Robinson sufiĉ'e ĝentil'e. Ver'dir'e ŝi jam el'trov'is, ke li ne kompren'as la tem'o'n, kiu'n ŝi am'eg'as tut'kor'e; plu'e ŝi konstat'is, ke li'a pretend'it'a sci'o pri la literatur'o est'as ver'e tre mal'grand'a, eĉ neni'a. Je ili'a unu'a renkont'iĝ'o ĉe la hotel'o, Morris cert'ig'is al ŝi, ke Robinson est'is ĉagren'it'a pro tio, ke neni'u dezir'as ekzerc'ad'i si'n en la franc'a lingv'o kaj diskut'i la grav'a'j'n problem'o'j'n de la literatur'o. Post'e, rigard'ant'e la vizaĝ'o'n de Robinson, kiu serioz'iĝ'is kiam ajn ŝi alud'is al Balzac aŭ Hugo, la pens'o far'iĝ'is pli kaj pli fort'a, ke li est'as ne nur inteligent'ul'o, sed efektiv'e ver'a aŭtoritat'ul'o, kiu prefer'as aŭskult'i la opini'o'j'n de ali'a'j ol esprim'i la propr'a'j'n.

La kresk'ad'o de tiu pens'o daŭr'is ĝis la moment'o, kiam al'ven'is la fiakr'o ĉe la Place Victor Hugo, kie, rigard'ant'e la bel'a'n statu'o'n de la fam'a verk'ist'o, Robinson demand'is: “Ĉu Victor Hugo est'is mort'int'a sur la batal'kamp'o de Waterloo, aŭ sen'kap'ig'it'a dum la Revoluci'o?”

La sinjor'in'o preskaŭ sven'is pro mir'eg'o, kaj ne pov'is konstat'i, ĉu li ŝerc'as, aŭ ĉu efektiv'e li ne sci'as. Ŝi decid'is el'trov'i la ver'o'n; kaj por tio'n far'i, ŝi ĵet'is al li la sekv'ant'a'j'n demand'o'j'n: —

“Ĉu vi stud'ad'is ĉiu'j'n roman'o'j'n de Balzac?”

“Ne, ne ĉiu'j'n, sinjor'in'o.”

“Sed preskaŭ ĉiu'j'n, ĉu ne?”

“Ho, jes, preskaŭ ĉiu'j'n,” li respond'is kun tiom da kuraĝ'o, kiom mus'o hav'as, kiam ĝi aŭd'as la risort'o'n de kapt'il'o krak'i mal'antaŭ ĝi.

“Kiu'n el ili vi plej ŝat'as?”

“Mi ne ŝat'as unu pli ol la ali'a'j'n.”

“Ĉu ne Les trois mousquetaires?” demand'is la sinjor'in'o kiel ebl'e plej serioz'e.

“Jes, jes,” li respond'is rapid'e, “ebl'e mi prefer'as tiu'n, mi opini'as ke ĝi est'as li'a plej grandioz'a verk'o.”

“Kaj pri Don Quichotte, ĉu vi ne trov'as ĝi'n la plej fam'a verk'o de Victor Hugo?” ŝi daŭr'ig'is sen'kompat'e.

“Sen'dub'e,” respond'is Robinson, dank'a pro tio, ke ŝi nom'is titol'o'j'n de libr'o'j, anstataŭ las'i la elekt'o'n al li.

“Kompren'ebl'e, vi trov'is ĝi'n tre amuz'a?”

“Jes, tre'eg'e,” li dir'is, kun rid'et'o, kiu'n li prov'is ŝajn'ig'i natur'a.

“Ĉu vi memor'as pri la azen'o, kiu'n Don Quichotte rajd'is dum si'a'j aventur'o'j?”

“Perfekt'e,” respond'is Robinson, tre kontent'a memor'i i'o'n, kio'n ŝi dezir'as, kondiĉ'e ke ŝi nom'u ĝi'n.

“Kaj pri la bel'a fraŭl'in'o kiu li'n ĉiam akompan'ad'is?”

“Ho, jes,” dir'is Robinson, ne'sci'ant'e ke la ‘bel'a fraŭl'in'o’ est'as efektiv'e la mal'bel'a, mal'jun'a serv'ist'o, Sancho Panza, kaj ke li, kaj ne li'a mastr'o, rajd'is la azen'o'n.

“Vi hav'as bon'a'n memor'o'n,” rimark'is la sinjor'in'o. “Ebl'e, vi ankaŭ memor'as la okaz'int'aĵ'o'n pri'skrib'it'a'n en la last'a ĉapitr'o, pri la hund'o, kiu tiel kuraĝ'e sav'is la viv'o'n de la azen'o?”

“Neniam mi forges'os tio'n,” li respond'is, kaj al'don'is por far'i pli profund'a'n impres'o'n, “mi oft'e dezir'is posed'i simil'a'n hund'o'n.”

“Por sav'i vi'n, okaz'e, kiel la ali'a'n azen'o'n? Sinjor'o, se iu krom vi mem est'us sugest'int'a tio'n, vi cert'e koler'us,” dir'is la sinjor'in'o, al'dir'ant'e tuj: “Hund'o'j est'as tre fidel'a'j amik'o'j.”

“La hund'o,” respond'is Robinson, “est'as tiel fidel'a, kiel la hom'o mem.”

“Mi opini'as,” dir'is ŝi, rigard'ant'e Robinson rekt'e en la vizaĝ'o, “mi opini'as ke la hund'o merit'as tut'e ali'a'n atest'o'n ol tio'n; ali'e mi tuj far'us projekt'o'n detru'i la tut'a'n ras'o'n, morgaŭ.” Kio est'us okaz'int'a post tiu respond'o mi ne pov'as antaŭ'dir'i, ĉar ĝust'e en tiu moment'o la vetur'il'o halt'is ĉe la restoraci'o, kaj Robinson mal'supr'e'n'ir'is, tut'e ne'sci'ant'e, ke la sinjor'in'o ĵus lud'is sukces'plen'e la rol'o'n de in'a “Sherlock Holmes”.

El'trov'int'e, ke ŝi'a kun'ul'o ne est'as tia, kia'n ŝi supoz'is, Sinjor'in'o Dufer komenc'is rigard'i li'n kun suspekt'o, kaj kiam la kelner'o al'port'is la kalkul'o'n al Robinson por la te'manĝ'o serv'it'a al la danc'ist'in'o'j, ŝi'a'j suspekt'o'j rapid'e pli'grand'iĝ'is. Kvankam tre saĝ'a vir'in'o, ŝi hav'is cerb'o'n kiu mal'rapid'e funkci'is, kaj est'is ŝi'a kutim'o long'e pri'pens'i antaŭ ol i'o'n far'i. Do, fin'e, ŝi decid'is for'las'i li'n por vid'i, kio'n li far'os.

“Sen'kulp'ig'u mi'n, sinjor'o,” ŝi dir'is laŭt'e, “mi dev'as skrib'i kelk'a'j'n leter'o'j'n; ebl'e vi ĉiu'j serĉ'os mi'n en la manĝ'o'ĉambr'o post du'on'hor'o?”

“Plezur'eg'e,” li respond'is, kun pli da ĝoj'o ol la ver'a ĝentil'ec'o postul'is.

Don'int'e bank'bilet'o'n al la kelner'o por pag'i la du kalkul'o'j'n, Robinson atend'is la mon'rest'aĵ'o'n, fajf'ant'e la popular'a'n ari'o'n, “Met'u mi'n inter la fraŭl'in'o'j'n”, kiam subit'e, je li'a grand'a surpriz'o, li trov'is si'n ĉirkaŭ'kapt'it'a de la ses danc'ist'in'o'j, kiu'j'n li ne'intenc'e regal'is per te'manĝ'o. Tim'ant'e, ke la sinjor'in'o aŭ la ali'a'j ge'amik'o'j re'ven'os kaj li'n trov'os en tia embaras'it'a kaj kulp'o'ŝajn'a situaci'o, kaj tut'e forges'ant'e la ven'ont'a'n mon'o'n, li for'kur'is el la restoraci'o en la moment'o, kiam la kelner'o re'ven'is por dir'i, ke la bank'bilet'o, kiu'n Robinson al li est'is don'int'a, est'as fals'aĵ'o. La kelner'o, vid'ant'e Robinson for'kur'ant'a, kompren'ebl'e supoz'is, ke li est'as fripon'o, kaj kri'is: “Halt'ig'u li'n, li est'as ŝtel'ist'o!”

Est'as sufiĉ'e al'dir'i, ke post kelk'a'j minut'o'j, Robinson est'is al'konduk'it'a de du polic'an'o'j al la plej proksim'a arest'ej'o, dum la sinjor'in'o, kiu ĉio'n vid'is, kur'is en la ĝarden'o'n por sci'ig'i al Morris kaj Brown tio'n, kio ĵus okaz'is. Far'int'e tio'n, ŝi kaj la frat'in'o'j re'ir'is al la hotel'o, kaj la du amik'o'j, pag'int'e la kalkul'o'n, en'salt'is fiakr'o'n por serĉ'i Robinson.

Kiam ili al'ven'is en la polic'ej'o'n, oni prezent'is ili'n al la estr'o, kiu jam hav'is antaŭ si la ekscit'it'a'n Robinson. Bedaŭr'ind'e, nek tiu ofic'ist'o, nek li'a'j help'ant'o'j, pov'is kompren'i la angl'a'n lingv'o'n, kaj la akuz'it'o, kvankam li parol'aĉ'is la franc'a'n, tut'e mal'sukces'is konvink'i la polic'estr'o'n pri si'a sen'kulp'ec'o.

Kio'n far'i? Ŝajn'is, ke la ofic'ist'o jam decid'is ordon'i ke la polic'an'o'j konduk'u Robinson en la mal'liber'ej'o'n ĝis la al'ven'o de interpret'ist'o, kiam Brown dir'is: “Mi hav'as ide'o'n. Mi vetur'os al la hotel'o, kaj al'konduk'os tie'n ĉi, aŭ la administr'ant'o'n, aŭ, se li ne pov'os ven'i, la kelner'o'n, kun kiu mi parol'is kelk'a'foj'e en Esperant'o.”

“Esperant'o”! ek'kri'is la polic'estr'o, aŭd'int'e Brown, kaj, “Ĉu vi parol'as Esperant'e?” daŭr'ig'is li en la lingv'o inter'naci'a.

“Mi ne est'as lert'a parol'ant'o,” respond'is Brown tim'em'e, “sed mi kompren'as ĝi'n iom'et'e.”

La polic'estr'o tuj las'is si'a'n seĝ'o'n, kaj al'proksim'iĝ'is al Brown por kor'e man'prem'i li'n. Tiam li demand'is: “Ĉu la kapt'it'o rab'is i'o'n de vi?”

“Tut'e ne,” respond'is Brown, “li est'as mi'a amik'o, kaj kial oni li'n arest'is ni ne pov'as kompren'i.”

Tiam la kelner'o de la restoraci'o klar'ig'is tio'n, kio okaz'is, kaj kial li pet'is al la polic'an'o'j, ke ili arest'u la sinjor'o'n. Per la mir'ind'a lingv'o Esperant'o Brown pov'is prezent'i la afer'o'n laŭ la klar'ig'o de Robinson, kiu dir'is, kia'manier'e li ricev'is la fals'a'n bank'bilet'o'n — la leg'ant'o jam diven'is ke ĝi est'is tiu, kiu'n la antaŭ'a'n vesper'o'n, la fripon'o sen'sukces'e propon'is al li en la hotel'o.

Kun gaj'ec'o ili for'las'is la polic'ej'o'n, promes'int'e al la estr'o, ke ili ĉe'est'os fest'et'o'n ĉe la Centr'a Esperant'ist'a Grup'o la morgaŭ'a'n vesper'o'n. Ĉiu el ili spert'is tre'eg'e feliĉ'a'n stat'o'n, sed pro tut'e mal'sam'a'j kaŭz'o'j. Robinson si'n trov'is feliĉ'a, pro tio, ke li re'gajn'is la liber'ec'o'n. Eĉ kiam oni ne est'as mal'kuraĝ'ul'o, ne est'as agrabl'e est'i mal'liber'ig'at'a precip'e en fremd'a land'o. Brown kontent'iĝ'is tial, ke Esperant'o sukces'plen'e tra'pas'is grav'a'n prov'o'n, kaj far'is al li kaj al li'a'j amik'o'j bon'eg'a'n serv'o'n; kaj Morris port'is feliĉ'a'n vizaĝ'o'n pro tio, ke la bel'et'a Roza jam murmur'is ĉe li'a orel'o ke ŝi li'n iom'et'e am'as.

En tiu envi'ind'a stat'o ili ating'is la hotel'o'n, kaj, ŝanĝ'int'e la vest'o'j'n por la vesper'manĝ'o, atend'is sen'pacienc'e la moment'o'n, kiam ili pov'os rakont'i si'a'j'n aventur'o'j'n al la sinjor'in'o'j; sed ili'a'j amik'in'o'j ne en'ven'is la manĝ'o'ĉambr'o'n, kaj la kelner'o, don'int'e leter'o'n al Brown, sci'ig'is ili'n, ke la sinjor'in'o kun la jun'ul'in'o'j zorg'e gard'at'a'j jam for'las'is la “gaj'a'n urb'o'n”. Jen la leter'o:

Mi'a'j kar'a'j amik'o'j,

Bedaŭr'ind'e mi est'as dev'ig'at'a re'ir'i hejm'e'n tuj, kaj tial la temp'o mank'as por vi'n adiaŭ'i person'e. Ebl'e ni re'vid'os unu la ali'a'j'n post ne'long'e sed ne ŝajn'as al mi neces'e skrib'i mi'a'n propr'a'n adres'o'n, ĉar Sinjor'o Robinson, kiu tiel bon'e memor'as afer'o'j'n kiu'j ĝis nun neniam okaz'is, sen'dub'e pov'os vi'n sci'ig'i pri adres'o, kiu'n li ankoraŭ ne sci'as.

Dezir'ant'e, por vi ĉiu'j, bon'a'n kaj sen'pek'a'n liber'temp'o'n,

Fidel'e la vi'a,
M. Dufer.

“La tut'a mond'o renvers'iĝ'as,” dir'is Brown, “antaŭ'e mi for'kur'is de la vir'in'o'j, nun la vir'in'o'j for'kur'as de mi. Cert'e, est'as feliĉ'a planed'o post ĉio,” kaj li vesper'manĝ'is kontent'e.

Morris ne pov'is i'o'n dir'i, ĉar li'a kor'o est'is jam plen'ig'it'a de dolor'o. Li manĝ'is neni'o'n, kaj foj'e kaj re'e li murmur'et'is al si mem, “Ĉu mi perd'is ci'n por ĉiam? ĉu mi ci'n neniam re'vid'os?”

“La mal'bel'a, mal'jun'a, mal'agrabl'a, gras'eg'ul'in'o!!!” subit'e ek'kri'is Robinson, kiam la ver'a signif'o de la leter'o plen'e en'penetr'is li'a'n cerb'o'n.

“Charlie,” inter'romp'is Brown, “ne forges'u, ke vi parol'as pri sinjor'in'o.”

“Sinjor'in'o?” dir'is la ali'a — “pli ĝust'e est'us, nom'i ŝi'n kat'o.”

“Mi tio'n ne permes'os,” dir'is Morris, “kia'j'n ajn pek'et'o'j'n ŝi far'is, memor'u, mi pet'as, ke ŝi est'as la onkl'in'o de Fraŭl'in'o Roza.”

“Ho,” ek'kri'is Robinson, “mi ne pov'as parol'i kun mal'saĝ'ul'o.”

“Ebl'e ne,” respond'is Morris, “sed tio'n mi pov'as.”

“La unu'a poent'o al Jack,” dir'is la pac'em'a Brown. “Nun, ne koler'u, sed fin'u la vesper'manĝ'o'n, kaj, post'e, ni el'ir'u por serĉ'i amuz'o'n ekster'e.”

“Bon'a ide'o,” dir'is Robinson. “Don'u la man'o'n al mi,” li al'dir'is, al'proksim'iĝ'ant'e al Morris, “kaj ne est'u tiel ĉagren'at'a.”

Sed Morris pet'is, ke la amik'o'j for'ir'u sen li, pro tio ke li hav'as kap'dolor'o'n. Unu hor'o'n post'e, Brown kaj Robinson en'ir'is la Teatr'o'n Marigny kaj part'o'pren'is kun'e kun la tut'a aŭd'ant'ar'o la kant'ad'o'n de la plej nov'a'j popular'a'j kant'o'j.

Je la unu'a ili si'n trov'is re'e en la hotel'o kaj demand'is ĉu Sinjor'o Morris est'as en la fum'ej'o.

“Ne, Sinjor'o'j,” respond'is la pord'ist'o; “mi kred'as, ke li jam kuŝ'iĝ'is.”

Ili ir'is al la dorm'o'ĉambr'o de Morris, sed aŭd'ant'e li'a'n voĉ'o'n, ili halt'is ĉe la pord'o.

“Kia lingv'aĉ'o est'as tio?” demand'is Robinson.

“Ebl'e li deklam'as vers'o'j'n el ‘La art'o pri l’ am'o’ de Ovid,” dir'is Brown.

“Aŭ verk'as original'a'j'n poem'o'j'n pri la palpebr'o'j de la ĉarm'a Roza,” dir'is la sen'kor'a Robinson.

“Silent'u,” murmur'is Brown, met'ant'e la orel'o'n ĉe la ŝlos'il'tru'o, kiam li aŭd'is Jack, dir'ant'a'n: “Danĝer'e est'as rajd'i sur leon'o. Ĉu kolomb'o est'as pigeon, I mean, bird'o? Jes, kolomb'o est'as bird'o, kaj leon'o est'as beasto, I mean, best'o,” k.t.p.

“Brav'e!” dir'is Brown al Robinson, kiu kompren'is neni'o'n, “Jack trov'is konsol'o'n por si'a romp'it'a kor'o, ne kun Ovid, ne per la vers'farad'o, sed en lern'o'libr'o de la kar'a lingv'o.”

Ĉapitr'o Vi'i.

Paul Vallée, la polic'a ofic'ist'o kun kiu la tri Angl'o'j kon'at'iĝ'is sub sufiĉ'e mal'agrabl'a'j cirkonstanc'o'j, est'is ver'a reĝ'o inter propagand'ist'o'j. Kvankam li hav'is je si'a dispon'o nur mal'mult'a'j'n hor'o'j'n, li verk'is divers'a'j'n artikol'o'j'n pri “La afer'o Robinson”, por montr'i la praktik'a'n serv'o'n far'it'a'n de Esperant'o al tiu mal'feliĉ'ul'o. Ili aper'is la sekv'ant'a'n maten'o'n en la ĉef'a'j Parizaj ĵurnal'o'j, kaj la Petit Journal eĉ al'don'is sprit'a'n poem'o'n al “Tommy Brown... la hero'o de la hor'o”, kompar'ant'e li'n tre favor'e kun Herkules'o, Samson'o kaj Atlas'o, kiu'j far'is si'a'j'n hero'aĵ'o'j'n per la fort'o de la korp'o, dum Brown protekt'is la amik'o'n kontraŭ mal'liber'ig'o per la simpl'a uz'o de la lang'o.

Pli'e, la fest'et'o aranĝ'it'a de Paul Vallée est'is grand'eg'a sukces'o. La tri Angl'o'j ĉe'est'is, kun'e kun proksim'um'e du cent Pariz'an'o'j. Ĉiu'j parol'is, babil'ad'is, kant'is, danc'ad'is, kaj — flustr'u ĝi'n tre mal'laŭt'e — eĉ koket'ad'is, ĝis la du'a maten'e. Kvankam ĉe'est'is mult'e da fam'a'j sam'ide'an'o'j, la Angl'o'j est'is la plej honor'at'a'j gast'o'j; kaj, dum Brown pli'bon'ig'is si'a'n el'parol'o'n de la lingv'o, kaj Robinson pen'is klar'ig'i, iom'et'e franc'e, mult'e angl'e, la detal'o'j'n pri si'a arest'iĝ'o, Morris, rigard'ant'e rekt'e en la profund'aĵ'o'j'n de la bel'a'j okul'o'j de Julie Vallée, la fil'in'o de la polic'estr'o, tut'e forges'is la ĉarm'a'n “Roza” pri kiu li sufer'is dum la antaŭ'a tag'o.

En la ĉiu'tag'a viv'o, est'as ne'pardon'ebl'a pek'o kaŝ'aŭskult'i, sed rilat'e al aŭtor'o est'as tut'e ali'a afer'o; tial mi permes'as al mi ripet'i kelk'a'j'n fraz'o'j'n el la inter'parol'ad'o de la ge'jun'ul'o'j.

Jack (pen'ant'e kapt'i la man'o'n de Julie): “Kia delikat'a man'et'o! Neni'u pov'us fabrik'i gant'o'n sufiĉ'e mal'grand'a'n por taŭg'e ĝi'n vest'i.”

Julie, evit'int'e la manovr'o'j'n de Jack — mi preskaŭ skrib'is la ‘man'kovr'o'j'n’: “Ĉu Parizo plaĉ'as al vi?”

Jack: “Vi ja sci'as, ke Parizo est'as la ĝarden'o de la mond'o, kaj vi... vi est'as la reĝ'in'o inter la flor'o'j!”

Julie: “Kaj, kiel la flor'o'j, mi baldaŭ velk'os.”

Jack: “Ne, vi'a bel'ec'o ĉiam daŭr'os.”

Julie: “Vi ne est'as logik'a; vi kompar'as mi'n kun flor'o, sed mal'permes'as ke mi posed'u la difekt'o'j'n de flor'o.”

Jack: “La flor'o'j ne ver'e velk'as; ili dorm'as, kaj post rest'ad'o re'vek'iĝ'as eĉ pli bel'a'j ol antaŭ'e.”

Julie: “Ne rigard'u mi'n tiel serioz'e.”

Jack: “Mi rigard'as vi'a'j'n okul'o'j'n, kiu'j simil'as du bril'ant'a'j'n stel'o'j'n ĉirkaŭ'it'a'j'n de la glor'a blu'o de l’ ĉiel'o.”

Julie: “Ĉu Shakespeare ne dir'is i'o'n simil'a'n antaŭ tri cent jar'o'j?”

Jack: “Jes, li'a Romeo uz'is simil'a'n esprim'o'n parol'ant'e al la plej bel'a vir'in'o de si'a epok'o, kaj mi uz'as ĝi'n parol'ant'e al la plej ĉarm'a vir'in'o de la ni'a.”

Julie: “Flat'em'ul'o! Kiom da foj'o'j vi ripet'is tio'n al ali'a'j knab'in'o'j?”

Jack: “Kred'u mi'n, vi est'as la sol'a vir'in'o pri kiu mi iam pri'pens'ad'is! Vi est'as la plej bel'a kaj riĉ'a juvel'o en la kron'o de la fe'in'o'j! vi...”

Julie: “Mi ne ŝat'as tiu'n metafor'o'n; la juvel'o'j ne hav'as kor'o'n.”

Jack: “Ĉu vi do hav'as kor'o'n?”

Julie: “Kompren'ebl'e; kio'n vi kred'as?”

Jack: “Vi est'as pli feliĉ'a ol mi. Mi perd'is la mi'a'n.”

Julie: “Ĉu vi ankoraŭ ne anonc'is la perd'o'n en la ĵurnal'o'j?”

Jack: “Tio ne util'us; mi hav'is ĝi'n ĝis la moment'o kiam mi unu'e vid'is vi'a'n ĉarm'a'n vizaĝ'a —”

Julie: “Silent'u... jen la patr'o!”

—

Mi ne defend'as Morris. Kiel li'a amik'o Brown jam dir'is, li est'as kvazaŭ abel'o, kiu flug'as de flor'o al flor'o, el'tir'ant'e dolĉ'aĵ'o'j'n, kaj neniam pri'pens'ant'e ebl'a'j'n difekt'o'j'n al ili far'it'a'j'n. Sed, pro li'a honor'o, mi dev'as al'dir'i, ke li ĉiam parol'as laŭ si'a'j sent'o'j de la moment'o, tial ke, por li, la ĵus renkont'it'a vir'in'o est'as tiu, kiu'n li ador'as plej mult'e. Pri Fraŭl'in'o Julie, mi ne esprim'os opini'o'n. Ver'ŝajn'e, Morris plaĉ'is al ŝi iom'et'e, sed pli ver'ŝajn'e, ŝi nur koket'is kun li por varb'i ali'a'n rekrut'o'n por la Esperant'a arme'o, je kiu klopod'o ŝi sukces'is, ĉar li stud'ad'is la lingv'o'n diligent'e. Post kelk'a'j tag'o'j, li pov'is ĝi'n facil'e leg'i, sed ne ekzerc'is si'n en la parol'ad'o. Li prefer'is klar'ig'i si'a'j'n sent'o'j'n al la bel'ul'in'o per la angl'a lingv'o, kiu'n ŝi bon'e kompren'is, anstataŭ invit'i ŝi'n, per Esperant'o, rajd'i sur leon'o, aŭ parol'i pri la roz'o, kiu aparten'as al Teodor'o.

Post la fest'et'o, sekv'is kontent'ig'a seri'o da plezur'o'j. Dank’ al la amik'o'j renkont'it'a'j ĉe la grup'o, la tri angl'o'j hav'is “mal'ferm'it'a'n pord'o'n” al ĉiu lok'o. Ĉiu'tag'e, Robinson part'o'pren'is en laŭntenis'o, naĝ'ad'o aŭ ali'a'j sport'o'j; Morris, per la influ'o de Paul Vallée, hav'ig'is special'a'n permes'o'n kopi'i grav'a'j'n dokument'o'j'n por la Asoci'o de Antikv'ist'o'j; kaj Brown pas'ig'is tre feliĉ'a'n liber'temp'o'n, dum li rapid'e pli'bon'ig'is si'a'n sci'o'n de la kar'a lingv'o.

Unu vesper'o'n, dum kiu Robinson naĝ'is ĉe la naĝ'konkurs'o'j de la Touring Club de France, kaj gajn'is or'a'n medal'o'n, okaz'is rid'ind'a afer'o. Kelk'a'j ĉe'est'int'o'j supr'e'n'ir'is omnibus'o'n por re'ir'i hejm'e'n. Sid'ant'a kontraŭ Robinson est'is jun'a, bel'a vir'in'o, al kiu li demand'is: “Kia'manier'e oni el'parol'as franc'e la fraz'o'n ‘Mi am'as ci'n’?”

La bel'ul'in'o ruĝ'iĝ'is, sed respond'is tre mal'laŭt'e: “‘Je t’aime’.”

“‘Je t’aime’?” ripet'is Robinson, demand'e.

“‘Je t’aime’,” de'nov'e dir'is ŝi, sed pli laŭt'e.

Ŝi'a edz'o, kiu est'is mal'proksim'e de ŝi, vid'ant'e, ke ŝi parol'as kvazaŭ intim'e kun Robinson, ĵaluz'iĝ'is, kaj al'proksim'iĝ'is rapid'e. Aŭd'int'e la rimark'o'n far'it'a'n de la edz'in'o, li kred'is est'i el'trov'int'a intrig'o'n. Tuj li lev'is si'a'n baston'o'n por dis'krev'ig'i la kap'o'n de Robinson, sed, oportun'e, en tiu moment'o la omnibus'o perd'is rad'o'n, kaj la pasaĝer'o'j ĉiu'j kun'ĵet'iĝ'is. Dum la sekv'int'a konfuz'o, Robinson kaj la ĵaluz'a edz'o mal'traf'is unu la ali'a'n.

Re'ven'int'e hotel'e'n, Robinson rid'is pri la okaz'int'aĵ'o, kaj esperant'e, ke la edz'o send'os al li kart'et'o'n, komenc'is si'n ekzerc'ad'i en la skerm'art'o, per baston'o, kiu preskaŭ vund'is Morris kaj Brown.

Post tri tag'o'j, leter'o al'ven'is de la ofend'it'a sinjor'o, sed anstataŭ postul'i renkont'iĝ'o'n “kun glav'o'j por du, kaj kaf'o por unu,” li simpl'e esprim'is si'a'n sincer'a'n bedaŭr'o'n pro tio, ke sen'kulp'a pet'o de angl'a amik'o preskaŭ al'konduk'is ili'n al mort'ig'a batal'o.

Post ebl'e unu'monat'a rest'ad'o en Parizo, Robinson kaj Morris maten'manĝ'is unu tag'o'n je la kutim'a hor'o, sed Brown ne est'is aper'int'a.

“Ĉu Sinjor'o Brown jam lev'iĝ'is?” pet'is Robinson de la kelner'o.

“Jes, sinjor'o, kaj li jam for'las'is la hotel'o'n.”

“Ĉu li ne las'is sci'ig'o'n por ni?”

“Tut'e ne, sinjor'o.”

Pas'is kelk'a'j hor'o'j, sed Brown ne re'ven'is. Kio'n li far'as? Kie'n li ir'is? Kial li ne re'ven'as? Oni ne pov'is kompren'i li'a'n mal'aper'o'n, kaj la problem'o tut'e ne solv'iĝ'is ĝis la naŭ'a vesper'e, kiam telegram'o est'is don'it'a al Morris: “Nun'a adres'o, Hotel Continental, Bruselo. Vid'u list'o'n de vizit'ant'o'j ĉe vi'a hotel'o. Tom.”

Morris ir'is al la hotel'a ofic'ej'o, kaj rapid'e tra'leg'is la nom'o'j'n de la nov'e al'ven'int'a'j vizit'ant'o'j; li leg'is laŭt'e:

• Doktor'o Privat, el Ĝenevo.
• Ge'sinjor'o'j Prudhomme, el Rejmso.
• Ge'sinjor'o'j Blaise-Jones, el Klaphamo.
• Sinjor'o Millidge, el Dulviĉo.
• Sinjor'in'o Snap, el Londono.

“Halt'u!” kri'is Robinson. “Jen la kaŭz'o de li'a mal'aper'o. Ni en'pak'u.”

Ĉapitr'o VIII.

Ĉi tio ne est'as gvid'libr'o, ali'e mi cert'e est'us verk'int'a kelk'a'j'n ĉapitr'o'j'n pri la mir'ind'a'j al'log'aĵ'o'j de Bruselo. Imag'e, mi al'konduk'us la leg'ant'o'n je la ses'a maten'e en la Grand’ Place, kie trov'iĝ'as la plej bel'a'j konstru'aĵ'o'j de la mez'a epok'o. Kun li (aŭ pli bon'e kun ŝi), mi supr'e'n'ir'us la ŝtup'ar'o'n de la Hôtel de Ville, kaj, al'ven'int'e supr'e'n, lac'ig'it'a, tre'eg'e varm'a, kaj preskaŭ sen spir'pov'o, mi pri'skrib'us la ĉirkaŭ'a'j'n vid'ind'aĵ'o'j'n... Sed, feliĉ'e, ĉi tio ne est'as tia libr'o; ne est'as neces'e supr'e'n'ir'i la long'a'n ŝtup'ar'o'n, kaj tial, mi pov'as rest'ad'i sur komfort'a apog'seĝ'o, ĝis la tri amik'o'j re'unu'iĝ'os.

—

“Pluv'as!” dir'is Brown, rigard'ant'e la hotel'fenestr'o'n, unu maten'o'n, post kelk'tag'a rest'ad'o en Bruselo.

“Pluv'as?” demand'is Robinson. “Tio fin'e decid'ig'as mi'n, mi rest'os ĉi tie.”

“Vi ŝerc'as!” dir'is Morris.

“Tut'e ne!” li respond'is, “mi pli am'as lud'i bilard'o'n ol vizit'i muze'o'j'n kiel hieraŭ.”

“Do, ĝis la re'vid'o!” dir'is Brown, spert'int'e, ke neni'a argument'o, bon'a aŭ ne'bon'a, pov'os ŝanĝ'i la vol'o'n de la amik'o, kiam li ver'e decid'is pri io. Tial, Brown kaj Morris el'ir'is por vizit'i la Palais de Justice, sed, promen'ant'e sur la strat'o de la Régence, Morris renkont'is mal'nov'a'n amik'o'n, Sinjor'o Stevens, akompan'at'a de kvar fraŭl'in'o'j, kaj kompren'ebl'e ili entuziasm'e bon'ven'ig'is unu la ali'a'n.

“De kie vi ven'is?” demand'is Sinjor'o Stevens, hom'o bon'e kon'at'a en Mez-Angl'uj'o pro si'a sci'o pri la art'o.

“Mi pas'ig'as liber'temp'o'n en Bruselo kun mi'a'j amik'o'j, Sinjor'o Brown, al kiu mi hav'as nun la honor'o'n vi'n prezent'i, kaj Sinjor'o Robinson, kiu rest'as ĉe ni'a hotel'o.”

“Kaj ni,” respond'is Sinjor'o Stevens, montr'ant'e la fraŭl'in'o'j'n, “ni far'as rond'vojaĝ'o'n tra Belg'uj'o. Mal'feliĉ'e neni'u el ni parol'as franc'e, kaj oft'e rezult'as mal'agrabl'aĵ'o'j.”

“Sinjor'o Robinson est'as ni'a interpret'ist'o; ali'e ni est'us en simil'a situaci'o.”

“Ĉu vi kaj vi'a'j amik'o'j honor'os ni'n, tag'manĝ'ant'e kun ni?” demand'is Stevens.

“Kun plezur'o,” respond'is Morris, en la nom'o de si'a'j amik'o'j.

“Do, ni en'ir'u la Grand Hotel, kaj vi telefon'u al Sinjor'o Robinson por ke li pov'u renkont'i ni'n tie,” dir'is Stevens.

“Bon'a ide'o!” respond'is Morris, kaj li tuj en'ir'is la hotel'a'n telefon'ej'o'n; sonor'ig'int'e, li ricev'is la respond'o'n:

“Quel numéro, s’il vous plaît?”

“One two nought six,” li respond'is angl'e.

“Répetez, s’il vous plaît.”

“One thousand two hundred and six,” li kri'is.

“Je ne vous comprends pas, monsieur.”

“Parol'u Esperant'e,” propon'is Brown, en'met'ant'e la kap'o'n en la ĉambr'et'o'n.

“Mil du cent ses,” dir'is Morris, tuj.

“Mil deux cent six? Bien, merci,” dir'is la telefon'ist'in'o.

Morris aŭskult'is moment'o'n, kaj ali'a voĉ'o vok'is:

“Hallo?”

“Ĉu Sinjor'o Robinson est'as tie?”

“Quel est le nom, monsieur?”

“Ne. Kelly ne est'as la nom'o. Mi dezir'as parol'i kun Sinjor'o Robinson.”

“Très bien; un moment.”

“Herr Beaumont? Ne. Ne. Herr Robinson. Sinjor'o Robinson.”

“Oui. Le voici.”

“Kiu vi est'as?” demand'is Robinson.

“Est'as Jack. Mi ĵus renkont'is mal'nov'a'n amik'o'n, kaj li...”

“Al la diabl'o kun vi'a'j amik'o'j; mi est'is gajn'ont'a bilard'a'n lud'o'n kontraŭ tre bon'a lud'ist'o kiam vi'a mal'ben'it'a al'vok'o al'ven'is. Ne est'as la unu'a foj'o, kiam vi...”

“Aŭskult'u moment'o'n, mi pet'as,” inter'romp'is Morris. “Sinjor'o Stevens kaj li'a'j kvar ĉarm'a'j amik'in'o'j dezir'as, ke vi tag'manĝ'u kun ni ĉiu'j, ĉe la Grand Hotel, je la du'a. En'salt'u fiakr'o'n kaj ven'u tuj!”

“Mi est'os kun vi post du minut'o'j,” respond'is Robinson per tut'e ali'a voĉ'ton'o.

La tag'manĝ'o est'is tre sukces'a afer'o; oni trov'is, ke la Angl'in'o'j est'as ne nur bel'a'j knab'in'o'j, sed ankaŭ tut'e ĉarm'a'j. Morris, kvankam li ankoraŭ atend'is leter'o'n de la ĵus'for'las'it'a bel'ul'in'o Julie, jam komenc'is rigard'i Fraŭl'in'o'n Troy per admir'o'plen'a'j okul'o'j. Sinjor'o Stevens propon'is vizit'o'n al la Hôtel de Ville, kaj Robinson, je la surpriz'o de si'a'j amik'o'j, sub'ten'is. Ven'ig'int'e du fiakr'o'j'n, ili ĉiu'j vetur'is al tiu fam'a konstru'aĵ'o, kaj du'on'hor'o'n post'e rigard'is la urb'o'n de la supr'o de la tur'o. La gvid'ist'o est'is tre agrabl'a person'o, sed mal'feliĉ'e li ne pov'is parol'i angl'e, kaj unu el la fraŭl'in'o'j propon'is ke Sinjor'o Robinson ag'u kiel interpret'ist'o, kaj traduk'u la rimark'o'j'n de la gvid'ist'o angl'e'n. Ne est'as neces'e ripet'i ĉiu'j'n klopod'o'j'n de Robinson je tiu task'o, sed specimen'o ebl'e est'os ŝat'at'a de la leg'ant'o.

“Rigard'u dekstr'e'n,” dir'is la gvid'ist'o, “kaj vi vid'os la Dom'o'n de la Reĝ'o, konstru'it'a'n ĉirkaŭ la jar'o mil kvin cent dek kvar, kiu ricev'is si'a'n nom'o'n pro tio, ke ĝi est'is la renkont'ej'o de la reĝ'a konsil'ant'ar'o.”

“Kontraŭ ni,” traduk'is Robinson, “est'as la dom'o de la reĝ'o, nom'it'a tia'manier'e, ĉar la reĝ'o est'is mort'ig'it'a en ĝi, en 1514, de la reĝ'a konsil'ant'ar'o.”

“Tie vi vid'as la katedral'o'n de Ste. Gudule, la ĉef'glor'aĵ'o'n de Bruselo, konstru'it'a'n laŭ la german'a gotik'a stil'o. Ĝi est'as long'a je 355 fut'o'j kaj larĝ'a je 166 fut'o'j.”

“La katedral'o de Ste. Gudule,” dir'is Robinson, “la ĉef'preĝ'ej'o de Bruselo, est'is konstru'it'a de German'o nom'it'a Gotik'a, antaŭ 350 jar'o'j, kaj hav'as larĝ'a'j'n seĝ'o'j'n por 106 person'o'j.”

“Cent ses person'o'j?” demand'is Fraŭl'in'o Smart. “Ĉu li ne erar'is?”

“Ebl'e,” respond'is Robinson. “Mi demand'os li'n de'nov'e pri ĝi. Combien de personnes peut-on mettre en tiu église?”

“Mi neniam en'ir'is ĝi'n,” dir'is la gvid'ist'o sen ĝen'o, “sed mi supoz'as, ke ĝi hav'as lok'o'n por almenaŭ tri mil.”

“Kiom li dir'is?” demand'is la fraŭl'in'o, el'tir'ant'e si'a'n not'libr'o'n.

“Tri mil cent ses,” dir'is Robinson, iom ruĝ'iĝ'ant'e. “Supoz'ebl'e li forges'is la tri mil antaŭ'e.”

“Kiam est'as hel'e, kaj la atmosfer'o tut'e klar'a, oni facil'e pov'as vid'i de ĉi tie la kamp'o'n de Waterloo; sed hodiaŭ la pluv'o mal'help'as ni'n. Re'ven'u kiam la sun'o bril'os, kaj mi promes'as montr'i al vi la leon'o'n, kiu'n oni star'ig'is sur tiu fam'a lok'o,” dir'is la gvid'ist'o, ĉiam afabl'a.

“Antaŭ mult'a'j jar'o'j,” dir'is Robinson, kiu ne sci'is mult'e pri la histori'o, kaj ne kuraĝ'is nom'i i'a'n dat'o'n en la nun'a okaz'o, “oni vid'is la batal'o'n de Waterloo de ĉi tiu lok'o, kaj ĝoj'is vid'i la brit'a'n leon'o'n je la moment'o de la venk'o.”

“Dank'o'n,” inter'romp'is Fraŭl'in'o Smart, “sed mi tim'as, ke la gvid'ist'o ne est'as tut'e kred'ind'a, tial mi opini'as, ke ni ne dev'as permes'i al Sinjor'o Robinson lac'iĝ'i per la ripet'ad'o de li'a'j mal'saĝ'a'j cert'ig'o'j.”

“Mi konsent'as,” rimark'is Stevens, sent'ant'e iom da kap'turn'iĝ'o, kaj esperant'e, ke ĉiu'j ating'os la mal'supr'o'n sen ia katastrof'o.

Ili do mal'supr'e'n'ir'is, kaj post'e pas'ig'is kun'e tre feliĉ'a'n vesper'o'n, kaj pli'e, far'is aranĝ'o'j'n pri ali'a'j ekskurs'o'j dum la sekv'ont'a'j tag'o'j.

Unu el tiu'j est'is al la fam'a Batal'kamp'o de Waterloo, kaj ili est'is gaj'a ar'et'o, promen'ant'e al la staci'dom'o du'op'e. Antaŭ ol al'ven'i tie'n, Fraŭl'in'o Smart, kiu est'is zorg'at'a de Robinson, ek'kri'is, ke ŝi dev'os aĉet'i “franĝ-ret'o'n” (ret'har'lig'il'o'n) por konserv'i net'a'j la har'o'j'n, ĉar la vent'o blov'is tre mult'e en tiu moment'o. Ambaŭ en'ir'is drap'vend'ej'o'n, kaj Robinson konduk'is la inter'parol'ad'o'n kiam oni konstat'is, ke neni'u en la vend'ej'o pov'as kompren'i la angl'a'n lingv'o'n.

“Bon'vol'e al'port'u al la sinjor'in'o,” li ĝentil'e dir'is franc'e, “i'o'n per kio ŝi pov'os konserv'i la har'o'j'n net'a'j.”

“Kun plezur'o,” dir'is la vend'ist'in'o. “Jen est'as ni'a plej nov'a kolekt'o de komb'il'o'j, ornam'it'a'j per bril'a'j ŝton'o'j, kaj je la plej mal'kar'a'j prez'o'j.”

“Jes, sed ni ne dezir'as komb'il'o'j'n,” respond'is Robinson, “ni bezon'as i'o'n per kio la sinjor'in'o pov'os protekt'i la har'o'j'n kontraŭ la vent'o.”

“Pardon'u, sinjor'o, nun mi tut'e kompren'as,” dir'is la knab'in'o, kaj ŝi tuj dis'met'is antaŭ ili nombr'o'n da pingl'o'j divers'stil'a'j.

“Ne, ne,” kri'is Robinson, “ŝi ne bezon'as il'o'j'n por met'i en la har'o'j'n, sed sur la har'o'j'n.”

“Ha! sur la har'o'j'n,” respond'is ŝi, kun nov'a lum'o en la okul'o'j. “Mi est'is mal'saĝ'a ne pens'i pri tio antaŭ'e.”

“Nu,” dir'is Robinson, “ni ricev'os la ĝust'a'n objekt'o'n.”

“Mi tio'n esper'as,” dir'is Fraŭl'in'o Smart, si'n turn'ant'e por vid'i, kio'n al'port'as la vend'ist'in'o.

“Ĉi tiu'j est'as vual'o'j, ne ‘franĝ-ret'o'j’,” dir'is Fraŭl'in'o Smart angl'e al la kompat'ind'a knab'in'o, kaj per sign'o'j, ŝi pen'is montr'i tio'n, kio'n ŝi bezon'as.

“Tiu'j ĉi est'as tro grand'a'j,” dir'is Robinson, “al'port'u pli mal'grand'a'j'n.”

“Jen la plej mal'grand'a'j, kiu'j'n ni vend'as.”

Fraŭl'in'o Smart mal'pacienc'iĝ'is, kaj parol'is mult'e, sed neni'u ŝi'n kompren'is.

Fin'e, Robinson al'vok'is la ali'a'j'n amik'o'j'n en la vend'ej'o'n por vid'i ĉu iu el la ali'a'j fraŭl'in'o'j port'as “franĝ-ret'o'n”, sed tut'e sen sukces'o. Tiam Morris demand'is al Fraŭl'in'o Smart: “Kio est'as ‘franĝ-ret'o’?”

“Ĝi est'as mal'grand'a ret'o per kiu oni kovr'as la front'har'ar'o'n por ke ĝi ne sen'ord'iĝ'u.”

“Don'u al mi krajon'o'n, mi pet'as,” demand'is Morris, kaj per kelk'a'j mov'o'j de la man'o, li desegn'is la vizaĝ'o'n de vir'in'o kaj kovr'is la friz'aĵ'o'n per lini'o'j laŭ la form'o de ret'o, montr'ant'e la rezult'o'n al la vend'ist'in'o. Tuj ŝi al'port'is skatol'o'n en'hav'ant'a'n la bezon'at'a'j'n objekt'o'j'n, kaj ĉiu'j el'ir'is la vend'ej'o'n rid'et'ant'e.

Dum la vojaĝ'o ĝis Waterloo, oni parol'is pri la util'ec'o de “sign'o-lingv'o'j”, laŭ tiu uz'at'a de la Ĥin'o'j, sed Brown raport'is pri almenaŭ du okaz'o'j, kiam la “sign'o-lingv'o” ne sukces'is. Angl'o vizit'ant'a Franc'uj'o'n dezir'is hav'ig'i ne'kar'a'n te'manĝ'o'n, kaj kun la intenc'o mend'i tas'o'n da te'o kun ov'o, li desegn'is tas'o'n, kaj oval'o'n, en kiu li far'is bird'o'n. Anstataŭ al'port'i tio'n kio'n li bezon'is, la kelner'o al'port'is tas'eg'o'n da sup'o, kaj post'e teler'o'n da kok'id'aĵ'o, por kiu'j li dev'is pag'i tri frank'o'j'n. Je la du'a okaz'o, Angl'o est'is vojaĝ'ant'a en Hispan'uj'o, kaj vol'is manĝ'i bon'a'n bifstek'o'n kun agarik'o'j. Ne sci'ant'e la hispan'a'n lingv'o'n, li ankaŭ uz'is la “sign'o-lingv'o'n”, kaj desegn'is i'o'n, kio, li kred'is, prezent'is ĝust'a'n ide'o'n de bov'o kaj agarik'o. La kelner'o ŝajn'is kompren'i, kaj for'ir'is la ĉambr'o'n. Re'ven'int'e post kelk'a'j minut'o'j, li al'port'is kun si ombrel'o'n, kaj bilet'o'n por vid'i bov'batal'o'n.

Al'ven'int'e ĉe la fam'a Batal'kamp'o, Sinjor'o Stevens, bon'e inform'it'a pri ĉiu'j histori'a'j afer'o'j, far'is tre interes'a'n pri'skrib'o'n de la batal'o, montr'ant'e la pozici'o'j'n de la divers'a'j regiment'o'j, kaj la voj'o'j'n uz'it'a'j'n de la franc'a, angl'a kaj prus'a arme'o'j; kaj konduk'is la amik'o'j'n al la farm'o de Hougoumont, kie mort'is tiom da kuraĝ'a'j soldat'o'j ni'a'j, kaj al la Belle Alliance, en kiu Napoleono mem rest'is, kaj de kie li eĉ komand'is si'a'n arme'o'n dum part'o de la batal'o. Aŭd'int'e kaj vid'int'e ĉio'n, ĉiu'j sent'is si'n profund'e kor'tuŝ'it'a'j, kaj ver'e dank'em'a'j, ke nun'temp'e, anstataŭ est'i mal'amik'o'j de la brav'a'j Franc'o'j, ni hav'as sincer'a'n inter'kompren'ad'o'n kun ili; kaj ĉiu'j trink'is kor'e al la Entente Cordiale, esperant'e, ke la est'ont'ec'o port'os ankaŭ al ĉiu'j naci'o'j pli bon'a'n inter'kompren'ad'o'n kaj ĉiam'daŭr'a'n pac'o'n.

Dum la re'ven'o al Bruselo, Fraŭl'in'o Tod, la sol'a Skot'in'o en la band'et'o, komenc'is interes'iĝ'i pri Esperant'o, kiel klar'ig'it'a de Brown. Ŝi eĉ interes'iĝ'is pri Brown mem, dum li, kvankam li ne trov'is ŝi'n tiel agrabl'a (laŭ si'a opini'o) kiel Fraŭl'in'o Dora Dufer, kiu'n li renkont'is en Parizo, almenaŭ ŝat'is ŝi'a'n karakter'o'n, kaj ricev'is mult'e da plezur'o el la inter'parol'ad'o. Sed, se Fraŭl'in'o Tod iam est'us pens'int'a serioz'e pri Brown kiel est'ont'a am'ant'o, ŝi tuj ŝanĝ'iĝ'is post la for'ir'o el la vagon'ar'o. Kiel mi dir'is en la komenc'o de ĉi tiu libr'o, Brown est'is preskaŭ sen'har'a, sed pro tio, ke li permes'is al la har'o'j ĉe la flank'o'j kresk'i tre long'a'j, kaj bros'is tiu'j'n long'a'j'n har'o'j'n trans la vert'o'n, li iom'et'e sukces'is kaŝ'i la fakt'o'n de la sen'har'ec'o. Je la okaz'o nun pri'trakt'at'a, la vent'o, pli'fort'iĝ'int'e dum la tut'a tag'o, blov'is kiel uragan'o; ĝi kvazaŭ kur'is post Brown, lev'is li'a'n ĉapel'o'n, kaj blov'is la long'a'j'n har'o'j'n ĉiu'direkt'e'n, je la grand'a amuz'o de ĉiu'j. Fraŭl'in'o Tod li'n rigard'is kun terur'o; ŝi tut'e el'rev'iĝ'is, kaj neniam post'e pov'is vid'i la mal'feliĉ'ul'o'n, ne pri'pens'ant'e li'a'n absurd'a'n aspekt'o'n je tiu moment'o. Kvankam Brown ne sci'as tio'n, li est'as sav'it'a de unu'iĝ'o kun la skot'a naci'o per “la larĝ'ec'o de unu har'o”.

Ĉapitr'o IX.

“Ĉu io vi'n mal'trankvil'ig'is, Jack?” demand'is Brown, ek'vid'ant'e, ke Morris sid'as en profund'a pens'ad'o, kun mal'ferm'it'a leter'o en la man'o.

“Iom'et'e,” li respond'is, trans'don'ant'e la leter'o'n al la amik'o. “Mi tim'as, ke vi ankaŭ mal'trankvil'iĝ'os. Leg'u mem.”

Surpriz'it'a, kaj kun mal'agrabl'a sent'o, iom simil'a al mal'kuraĝ'o, Brown sid'iĝ'is apud fenestr'o kaj leg'is la jen'o'n: —

Kar'a Sinjor'o Jack,

Kun permes'o de la patr'o, al kiu mi tuj montr'is vi'a'n leter'o'n, mi far'as ĉi tiu'n unu'a'n sed nepr'e fin'a'n respond'o'n; tial ke oni jam komenc'is pri'aranĝ'i mi'a'n edz'in'iĝ'o'n kun Sinjor'o Boileau, ne est'us dec'e daŭr'ig'i am'ind'um'o'n eĉ sen'kulp'a'n kiel la ni'a.

Vi dir'as ke vi mi'n am'as, sed, kred'u mi'n, Sinjor'o, la sent'o kiu'n vi hav'as por mi ne est'as la ver'a am'o. Baldaŭ, cert'e, vi renkont'os la bel'eg'a'n angl'a'n flor'o'n, kiu'n la sort'o special'e elekt'is por vi. Pri mi mem, mi ĉiam estim'os vi'n, sed neniam pov'os vi'n am'i pli ol frat'e.

Est'u kuraĝ'a, Sinjor'o Jack, kaj baldaŭ vi est'os dank'a ke la petite Julie est'as mal'pli mal'saĝ'a ol vi.

Ĉu vi kon'as Sinjor'in'o'n Snap? Angl'in'o tiel nom'it'a ĉe'est'is la last'a'n kun'ven'o'n de la Grup'o, kaj pet'is inform'o'n pri Sinjor'o Brown. Ŝajn'as, ke ŝi leg'is en ĵurnal'o pri la arest'iĝ'o de Sinjor'o Robinson, kaj la per'il'o uz'it'a de Sinjor'o Brown por li'n liber'ig'i. Ni don'is al ŝi la nun'a'n adres'o'n de vi ĉiu'j, kaj ebl'e vi baldaŭ ricev'os vizit'o'n de ŝi.

Adiaŭ, Sinjor'o Jack; mi oft'e pri'pens'ad'os la kar'a'j'n amik'o'j'n kon'it'a'j'n en la est'int'ec'o, el kiu'j vi ĉiam hav'os special'a'n lok'o'n. Por vi, kaj ankaŭ por vi'a'j amik'o'j, la patr'o kaj mi send'as la plej kor'a'j'n bon'dezir'o'j'n. La tag'o'j est'u feliĉ'a'j por vi, kaj ĉiam daŭr'ig'u la stud'ad'o'n de la kar'a lingv'o, por plaĉ'i al

vi'a unu'a instru'ist'in'o,
Julie Vallée.

Leg'int'e la leter'o'n, Brown al'proksim'iĝ'is la amik'o'n, kaj dir'is dolĉ'e:

“Mi ne imag'is, ke la afer'o est'as tiel serioz'a; mi est'as kor'tuŝ'it'a.”

“Mil dank'o'j'n, Tom, sed ne pens'u pri mi, ĉar Fraŭl'in'o Vallée far'is saĝ'a'n decid'o'n. Pens'u pri vi mem. Ĉu vi intenc'as atend'i la al'ven'o'n de Sinjor'in'o Snap, aŭ tuj for'ir'i en German'uj'o'n?”

“Mi tim'as la vidv'in'o'n, kaj prefer'us for'kur'i ol rest'ad'i, sed mi'a afer'o, kompar'e kun la vi'a, est'as mal'grav'a.”

“Tut'e ne!” respond'is Morris. “Fraŭl'in'o Vallée decid'is saĝ'e.”

“Kial? Ĉu vi ne ver'e am'as ŝi'n?”

“Jes, kaj ne.”

“Jes, kaj ne! Ne est'u mal'saĝ'ul'o.”

“Mi ne est'as mal'saĝ'ul'o,” respond'is Morris, varm'e.

“Nu, kial do vi parol'as tia'manier'e?”

“Mi am'as ŝi'n, sed ebl'e ne tiel tut'kor'e, kiel oni dev'us am'i fianĉ'in'o'n. Jen la pozici'o. Dum pli ol monat'o, ni babil'ad'is kun'e, ni est'is la plej bon'a'j ge'amik'o'j, kaj pro tio, ke mi est'as ebl'e tro sent'em'a, okaz'e, mi dir'is al ŝi pli mult'e pri mi'a'j sent'o'j, ol la ver'o postul'is. Post'e dank’ al vi'a for'ir'o, mi for'kur'is de ŝi eĉ sen adiaŭ'o. Mi ne sci'is ĉu ŝi mi'n am'as aŭ ne; mi ne dezir'is, ke ŝi rigard'u mi'n kiel mal'honor'ind'ul'o'n, kaj, do, mi skrib'is por pet'i, ke ŝi edz'in'iĝ'u kun mi.”

“Kaj nun?”

“Ebl'e, mi'a fier'ec'o est'as vund'it'a pli profund'e ol la kor'o.”

“Mi ĝoj'as pri tio,” respond'is Brown, frap'ant'e Morris, plen'man'e, sur la dors'o.

“Kaj pri Sinjor'in'o Snap?” demand'is Morris.

“Mi dezir'as vizit'i German'uj'o'n,” respond'is Brown.

“Ankaŭ mi,” dir'is la ali'a. “Sed mi tim'as, ke Charlie ne est'os pret'a...”

Morris neniam fin'is la fraz'o'n, ĉar je tio, laŭt'a bru'o okaz'is ekster'e, kaj Brown kaj Morris el'ir'is kun'e por sci'iĝ'i pri ĝi.Ŝajn'is, ke Robinson, kun'e kun art'ist'o loĝ'ant'a en la sam'a hotel'o, pas'ig'is la tag'o'n en aŭtomobil'o vetur'ant'e tra la najbar'a kamp'ar'o, kaj, tial ke la vetur'ig'ist'o tro trink'is, Robinson mem lud'is la rol'o'n de direkt'ist'o dum la re'ven'o; sed, forges'int'e, ke en Belg'uj'o oni dev'as vetur'i kaj rajd'i sur la dekstr'a flank'o de la strat'o'j anstataŭ ir'i laŭ'long'e la mal'dekstr'a'n kiel en Angl'uj'o, li tuj kaŭz'is mult'e da konfuz'ad'o, kaj eĉ kelk'a'j'n mal'grav'a'j'n akcident'o'j'n. Rezult'is, do, ke mal'antaŭ la aŭtomobil'o kur'is procesi'o de vetur'il'o'j, ekscit'it'a'j polic'an'o'j, sci'vol'em'ul'o'j, k.t.p.

Ne nur long'a klar'ig'o, sed donac'o de kelk'a'j or'a'j mon'er'o'j al la polic'an'o'j est'is neces'a'j, antaŭ ol la afer'o est'is kontent'ig'e aranĝ'it'a. Sed, eĉ post la for'ir'o de la polic'an'o'j, Robinson ne est'is tut'e bon'humor'a.

“La Belg'o'j est'as stult'ul'o'j!” li dir'is al la amik'o'j. “Imag'u tia'n mal'saĝ'a'n regul'o'n pri la strat'ir'ad'o! Kial ili ne pov'as vetur'i ĉe la mal'dekstr'a flank'o, sam'e kiel en Angl'uj'o?” li demand'is koler'e.

“Kiam oni est'as en Romo, oni dev'as far'i kiel la...” komenc'is Morris.

“Ni ne est'as en Romo,” inter'romp'is Robinson. “Tiu ĉi afer'o hav'as neni'a'n rilat'o'n kun Romo.”

“La rimark'o taŭg'as egal'e al la nun'a okaz'o. Est'ant'e fremd'ul'o, vi...”

“Fremd'ul'o!” dir'is Robinson.

“Cert'e,” respond'is Morris. “Dum ni'a rest'ad'o ekster'land'e, ni ĉiu'j est'as fremd'ul'o'j, kompren'ebl'e, kaj dev'as konform'iĝ'i al la regul'o'j far'it'a'j de la en'land'ul'o'j.”

“Ne predik'u plu,” dir'is Robinson, “mi jam aŭskult'is sufiĉ'e, kaj ankaŭ rest'ad'is pli long'e en ĉi tiu land'o, ol mi dezir'us. Ĉu plaĉ'os al vi, aŭ ne, mi for'ir'os hodiaŭ vesper'e.”

“Ne ebl'e,” gaj'e dir'is Brown, palpebr'um'ant'e Morris.

“Tut'e egal'e, mi for'ir'os.”

“Ne est'as tut'e oportun'e,” dir'is Morris, “sed por plaĉ'i al vi, Charlie, ni for'ir'os eĉ antaŭ la vesper'manĝ'o.”

“Dank'o'n,” respond'is Robinson, “sed tio ne kontent'ig'os mi'n. Post la vesper'manĝ'o est'os sufiĉ'e fru'e por mi. Sed kie'n ir'i?”

“Nach Frankfurt!” respond'is Morris.

“Nakfrankfort! Kie est'as?”

“Mi parol'is german'e,” klar'ig'is Morris.

“Efektiv'e! En la est'ont'ec'o, hav'u la bon'ec'o'n ekzerc'i vi'a'n ne'kompren'ebl'a'n lingv'aĉ'o'n je iu ali'a mal'saĝ'ul'o.”

“Volont'e,” respond'is Morris, “sed kie mi pov'us li'n trov'i?”

“Ne plu babil'ad'u, kaj ven'u tag'manĝ'i,” pet'eg'is Brown, tim'ant'e la al'ven'o'n de si'a bête noire, Sinjor'in'o Snap.

Kelk'a'j'n hor'o'j'n pli mal'fru'e, la tri amik'o'j dorm'is en la rapid'a vagon'ar'o kiu vetur'ig'is ili'n al Kolonj'o. Al'ven'int'e ĉe la land'lim'o de German'uj'o, ili ricev'is vizit'o'n de dogan'ofic'ist'o, kiu vek'is Robinson, kaj far'is al li la kutim'a'j'n demand'o'j'n. Ĉi tiu, ne kompren'int'e unu vort'o'n, pied'frap'is Morris, kaj tuj re'en'dorm'iĝ'is.

Morris vek'iĝ'is kun ver'a sent'o de dolor'o, ĉirkaŭ'rigard'is, kaj, vid'ant'e la ofic'ist'o'n antaŭ si, kompren'ebl'e kred'is si'n pied'frap'it'a de tiu sen'kulp'a hom'o, kaj ek'kri'is indign'e:

“Vi, mal'ben'it'a idiot'ul'o! Kial vi tio'n far'is?”

La flegm'a kaj dorm'em'a German'o respond'is ĝentil'e: “Ĉu vi hav'as i'o'n por deklar'i, sinjor'o?”

Jen ne'trans'ir'ebl'a bar'il'o. Morris, kvankam li diligent'e stud'ad'is la german'a'n lingv'o'n, tut'e ne kompren'is tio'n, kio'n dir'is la en'land'ul'o, kaj tuj trov'is, ke est'as unu afer'o kred'i, ke oni sci'as fremd'a'n lingv'o'n, kaj ali'a afer'o uz'i ĝi'n praktik'e. Post moment'a silent'o, la ofic'ist'o ripet'is la demand'o'n, kaj al'dir'is:

“Sprechen Sie Deutsch?”

“Ne,” respond'is Morris, kun humil'ec'o; li ne kuraĝ'is respond'i jes'e, tim'ant'e la rezult'o'n.

“Parlez-vous français?”

“Ne,” ripet'is Morris.

“Habla Usted Español?”

“Ne,”

“Parlate Italiano?”

“Tut'e ne,” dir'is Morris, al'dir'ant'e: “Do you speak english?”

“Ne,” respond'is la German'o.

“Ĉu vi parol'as Esperant'e?” daŭr'ig'is Morris, preskaŭ sen esper'o.

“Jes, jes,” ek'kri'is la ofic'ist'o, for'las'ant'e la unu'a'n foj'o'n si'a'n flegm'ec'o'n; kaj tiam la du inter'babil'ad'is entuziasm'e dum la sekv'ant'a'j dek minut'o'j. Antaŭ ol el'ir'i la kupe'o'n, la German'o met'is la aprob'sign'o'n sur ĉiu'j'n pak'aĵ'o'j'n de la Angl'o'j, ne far'int'e plu'a'j'n demand'o'j'n pri tabak'o kaj ali'a'j impost'ebl'a'j komerc'aĵ'o'j.

Al'ven'int'e en Kolonj'o, Morris spert'is mult'a'j'n mal'facil'aĵ'o'j'n, pen'ant'e trov'i la vagon'ar'o'n por Frankfurt; ĉar, kvankam ĉe tiu bel'a staci'dom'o ekzist'as bon'e el'labor'it'a sistem'o, per kiu la vojaĝ'ant'o'j pov'as sci'iĝ'i pri ĉiu'j vagon'ar'o'j, ĝi est'as ne'kompren'ebl'a por iu ajn krom German'o. Fin'e, tamen, li trov'is port'ist'o'n kiu, ŝajn'e, kompren'is li'a'n demand'o'n: “Wo ist der Zug nach Frankfurt?”

Kaj, en'ir'ant'e komfort'a'n kupe'o'n, kaj esperant'e de'nov'e ĝu'i iom da dorm'o, li est'is dev'ig'it'a aŭskult'i la sarkasm'a'j'n rimark'o'j'n de la du amik'o'j, kiu'j li'n demand'is kial li ne konduk'is kun si la “Pa'nj'o'n”; kial li ne lern'is la german'a'n lingv'o'n anstataŭ pas'ig'i la temp'o'n fanfaron'ant'e pri sci'o kiu'n li tut'e ne posed'is; kaj kia'manier'e li propon'as far'i la neces'a'j'n aranĝ'o'j'n pri hotel'o'j, konstat'int'e, ke li eĉ ne pov'as trov'i vagon'ar'o'n al bon'e kon'at'a urb'o?

Ili al'ven'is en Frankfurt, lac'a'j, mal'bon'humor'a'j, kaj mal'sat'a'j, sed, kvankam feliĉ'e Morris trov'is port'ist'o'n kiu parol'is angl'e, ĉi tiu tuj for'ig'is li'a'n ĝoj'o'n, sci'ig'ant'e ke est'as tut'e ne ebl'e hav'ig'i lit'o'j'n. Est'is neni'o far'ebl'a krom re'ir'i ĝis Mainz, kie ili al'ven'is je la tri'a maten'e. El'ir'int'e la tie'a'n staci'dom'o'n, ili trov'is omnibus'o'n, en kiu'n ili sid'iĝ'is por vetur'i al la hotel'o Karpfen. Tamen, anstataŭ tuj for'vetur'i, la vetur'ig'ist'o komenc'is, per help'o de kelk'a'j port'ist'o'j, lev'i tri grand'eg'a'j'n kest'o'j'n sur la imperial'o'n de la vetur'il'o. Tim'ant'e, ke ili'a pez'o nepr'e fal'ig'os ili'n tra la tegment'o'n, kaj ke ili mem sub'prem'iĝ'os per la ruin'aĵ'o'j, la Angl'o'j el'ir'is rapid'e, kaj Morris ek'kri'is al la surpriz'it'a'j German'o'j: “Was ist das?”

“Hüte,” respond'is la vetur'ig'ist'o, fort'e tir'ant'e la ŝnur'o'n per kiu la hom'o'j lev'is la kest'o'n.

“Hüte!” ripet'is Morris. “Hüte! la vort'o est'as bon'e kon'at'a al mi, sed mi forges'as tio'n, kio'n ĝi signif'as. ‘Hüte!’ Ho! Mi nun re'memor'as. En'ir'u la vetur'il'o'n, la kest'o'j en'hav'as ĉapel'o'j'n kaj est'as, do, tut'e mal'pez'a'j.”

Kaj, post vetur'ad'o de kelk'a'j minut'o'j, tra mal'bon'e pavim'it'a'j kaj ne'lum'ig'it'a'j strat'o'j, ili al'ven'is la hotel'o'n, kaj, manĝ'int'e ĉio'n, kio'n la nokt'port'ist'o pov'is serv'i al ili je tiu ne'oportun'a hor'o, ili supr'e'n'ramp'is al si'a'j dorm'ĉambr'o'j, kaj en'dorm'iĝ'is, eĉ ne ripet'int'e si'a'j'n preĝ'o'j'n.

Ĉapitr'o X.

Pas'ig'int'e semajn'o'n en Mainz kaj la ĉirkaŭ'aĵ'o, la amik'o'j sur'ir'is Rejn'a'n vapor'ŝip'o'n por ĝu'i la bel'a'j'n vid'ind'aĵ'o'j'n, kiu'j dis'volv'iĝ'as dum vojaĝ'o laŭ'long'e tiu'n mond'fam'a'n river'o'n. La veter'o est'is bon'eg'a, kaj eĉ Robinson unu'a'hor'e entuziasm'e ĉirkaŭ'rigard'is; post'e, dezir'ant'e pli ekscit'a'n okup'o'n, li vag'is mal'pacienc'e de unu part'o de la ŝip'o al ali'a, ĝis la moment'o kiam est'is anonc'it'e ke la tag'manĝ'o est'as pret'a. Neniam antaŭ'e li part'o'pren'is pli bon'a'n manĝ'o'n, tial ke, krom la fakt'o ke trov'iĝ'is bon'gust'aĵ'o'j sur la tabl'o, li hav'is kiel kun'manĝ'ant'o'j'n tre ĝentil'a'n hispan'a'n sinjor'o'n kun li'a bel'eg'a fil'in'o.

Dum'e, ni'a amik'o Brown, sid'ant'e en komfort'a ferdek'seĝ'o, kun la am'at'a pip'o inter la lip'o'j, ŝajn'is tre feliĉ'a, kvankam — ebl'e ĉar — li'a'j pens'o'j ne est'is fiks'at'a'j ekskluziv'e je la ĉiam ŝanĝ'iĝ'ant'a panoram'o. De post li'a for'ir'o el Franc'uj'o, li rev'is pli kaj pli oft'e pri la bel'a Dora Dufer, kaj dum la nun'a vojaĝ'o li sopir'is sci'iĝ'i, ĉu ŝi plen'um'is promes'o'n far'it'a'n al li en Parizo, send'i leter'o'n poste restante al Kolonj'o.

Pri Morris, ĉu est'as neces'e dir'i ke li kon'at'iĝ'is kun bel'a fraŭl'in'o? Ŝi est'is Vien'an'in'o, kaj akcept'is li'a'n propon'o'n pri'skrib'i la mal'nov'a'j'n kaj ruin'iĝ'int'a'j'n kastel'o'j'n, kiu'j star'is inter la bel'a'j vin'ber'ej'o'j border'ant'a'j la river'o'n. Lud'int'e sufiĉ'e long'e la rol'o'n de gvid'ist'o, li daŭr'ig'is la inter'parol'o'n laŭ si'a plej ŝat'at'a rol'o — tiu de am'ind'um'ant'o. Ĉar li ĉiam lud'is laŭ regul'e aranĝ'it'a metod'o, ŝi, kiu dezir'as sci'iĝ'i pri li'a plej nov'a “prezent'ad'o”, pov'os re'leg'i la specimen'o'n jam skrib'it'a'n en antaŭ'a ĉapitr'o. Mi dir'as “ŝi”, ĉar mi imag'as ke nur vir'in'o est'os sufiĉ'e sci'vol'em'a.

Ke li ne tut'e permes'is la herb'o'n kresk'i sub si'a'j pied'o'j — (la metafor'o est'as mal'bon'a rilat'e al hom'o sur ŝip'o, sed mi rifuz'is ŝanĝ'i ĝi'n, ĉar nun'temp'e, miks'it'a'j metafor'o'j kaj anakronism'o'j trov'iĝ'as en ĉiu'j laŭ'mod'a'j verk'o'j) — est'as cert'e; ĉar antaŭ ol dir'i “adiaŭ”, la fraŭl'in'o asert'is ke ŝi ne plu kred'os la ĝeneral'e akcept'it'a'n dir'o'n pri la “mal'varm'sang'ec'o” de Angl'o'j. Morris respond'is ĝentil'e, ke tia dir'o ĝis tiam est'us pri'skrib'int'a li'n prav'e, sed ke ŝi'a bel'ec'o kaŭz'is li'n for'ĵet'i la kutim'a'n indiferent'ec'o'n, kaj ke li'a sang'o varm'iĝ'is per la fajr'o de ŝi'a'j bel'a'j okul'o'j.

—

Tiu'n vesper'o'n la Angl'o'j vesper'manĝ'is ĉe la hotel'o Dom en Kolonj'o, kaj est'is Robinson kiu demand'is: “Kie'n vi propon'as ir'i post'e?”

“Berlinon, se tio plaĉ'os al vi,” respond'is Morris. “Ni pov'us for'ir'i la dek'kvin'a'n, rest'i kelk'a'j'n tag'o'j'n en la ĉef'urb'o, kaj post'e re'ir'i hejm'e'n tra Nederlando.”

“Tre bon'e,” dir'is Brown. “Mi pov'os do vizit'i Amsterdamon, laŭ mi'a de long'e sent'it'a dezir'o.”

“Akcept'it'e unu'voĉ'e,” al'dir'is Robinson, lev'iĝ'ant'e, “kaj nun, kia'n program'o'n vi hav'as por pas'ig'i la vesper'o'n?”

“Ni ir'u poŝt'ofic'ej'e'n por ricev'i ni'a'j'n leter'o'j'n,” respond'is Brown, kulp'e ruĝ'iĝ'ant'e.

“Mal'bon'ul'o,” ek'kri'is Robinson, “ĉu vi romp'is ali'a'n kor'o'n?”

“Mi, ankaŭ, atend'as leter'o'j'n,” inter'romp'is Morris.

“Est'us mirakl'o ali'e,” dir'is Robinson; “ni ir'u.”

Ĉiu'j trov'is ke grand'a nombr'o da leter'o'j atend'as ili'n ĉe la poŝt'ofic'ej'o, sed Brown kaj Morris, ek'vid'int'e la skrib'aĵ'o'j'n sur kelk'a'j, en'poŝ'ig'is ili'n, ŝajn'ig'ant'e, ke ili est'as mal'grav'a'j. Tamen, unu post la ali'a, baldaŭ ili plend'is al Robinson pri lac'iĝ'o, kaj je la dek'a hor'o pet'is permes'o'n re'ir'i en la hotel'o'n.

“Mi tut'e kompren'as,” respond'is Robinson, sarkasm'e. “Ir'u kaj leg'u vi'a'j'n mal'saĝ'a'j'n am'leter'o'j'n, kondiĉ'e ke vi ne dezir'u, ke mi ir'u ankaŭ por ili'n aŭskult'i.”

Protest'ant'e pri la mal'prav'a'j konklud'o'j de la amik'o, Brown kaj Morris for'las'is li'n, kaj post kelk'a'j minut'o'j trov'iĝ'is en si'a'j propr'a'j dorm'ĉambr'o'j, kie la tra'leg'o de la ricev'it'a'j leter'o'j ne long'e prokrast'iĝ'is. Ni rigard'u super la ŝultr'o de Brown, kaj vid'u tio'n, kio kaŭz'is li'a'n feliĉ'a'n rid'et'o'n. Du paĝ'o'j'n li jam turn'is, tial ni nur pov'as leg'i la last'a'j'n fraz'o'j'n:

... se ver'e vi la ver'o'n dir'is, kaj est'as ver'e ke vi vol'as mi'n de'nov'e renkont'i, vi est'os en Ostendo je la dek'kvin'a, kaj vi pov'os vid'i mi'n ĝust'e je la tri'a antaŭ la kazin'o. Ne est'u mal'fru'e, ĉar eĉ iom da temp'o mi ne ŝat'as atend'i. Pri ĉi tiu leter'o la onkl'in'o ne sci'as. Ĝis la re'vid'o, Dora Dufer.

Leg'int'e tio'n, “mal'jun'a” Brown, la mal'ŝat'ant'o de ĉiu'j vir'in'o'j, permes'is la am'at'a'n pip'o'n fal'i ter'e'n, por lip'prem'i la leter'o'n.

Nu, ni ir'u pied'pint'e en la ĉambr'o'n de Morris, por vid'i, kio'n li far'as. Facil'e est'as diven'i, ke la ricev'it'a'j nov'aĵ'o'j est'as bon'a'j, ĉar li'a vizaĝ'o ankaŭ est'as lum'ig'it'a, kaj la okul'o'j bril'as ĝoj'e. Jen paĝ'o el la leter'o kiu'n li leg'as:

... la patr'o est'as tre kontent'a pri la labor'o, kiu'n vi far'is en Parizo, kaj, kiel prezid'ant'o de la Asoci'o de Antikv'ist'o'j, li intenc'as propon'i, ke vi ricev'u pli'grand'ig'it'a'n salajr'o'n. Li ankaŭ ne plu mal'permes'as, ke mi rigard'u vi'n kiel fianĉ'o'n. Ĉu tio vi'n surpriz'as? Ĉu vi kred'is ver'e ke mi rifuz'is “vi'a'n man'o'n kaj kor'o'n” pro tio, ke mi ne am'as vi'n? Mal'saĝ'a knab'o! mi'a kor'o est'is ĉiam la vi'a. Se vi ankoraŭ ne est'as forges'int'a mi'n, kaj ankoraŭ ne ĉes'is mi'n am'i, renkont'u mi'n antaŭ la kazin'o en Ostendo, je la tri'a post'tag'mez'e, ĵaŭd'o'n la dek'kvin'a'n. Post'e, mi al'konduk'os vi'n al la patr'o, kiu imag'os — la kar'ul'o — ke la hazard'o kun'ven'ig'is ni'n. Ĉiam la vi'a, May.

“Mi vid'os ŝi'n ĵaŭd'o'n,” murmur'is Morris, “ĉu est'as ebl'e? Ĉu tiom da ĝoj'o pov'as ekzist'i en la mond'o? Kaj mi pens'is ke ŝi ne am'as mi'n. Mi pen'is ŝi'n forges'i per la am'ind'um'ad'o de ali'a'j fraŭl'in'o'j, kaj eĉ propon'is edz'iĝ'i kun Julie. Oh, Julie! kia saĝ'ul'in'o vi est'as! Vi antaŭ'dir'is la ver'o'n, skrib'ant'e al mi pri la angl'a flor'o kiu'n la sort'o elekt'os por mi. Ĵaŭd'o'n!” li daŭr'ig'is, el'tir'ant'e tag'libr'et'o'n el la poŝ'o, kaj mal'ferm'int'e ĝi'n, li ek'kri'is:

“La dek'kvin'a'n! Tiu est'as la dat'o aranĝ'it'a por ir'i Berlinon! Se mi pen'os klar'ig'i la afer'o'n al la ali'a'j, ili ne kred'os pri la grav'ec'o kaj sincer'ec'o de ĝi. Mi sekv'os la ekzempl'o'n de Tom, vojaĝ'os Ostendon, kaj far'os klar'ig'o'j'n post'e.”

Sci'iĝ'int'e pri li'a'j afer'o'j, ni nun sekv'u Robinson; sed, en kiu direkt'o? Unu'e, ni ir'u en la Flora Garden, tial ke la Hispan'o'j, tag'manĝ'ant'e sur la ŝip'o, esprim'is dezir'o'n ĉe'est'i la tie'a'n koncert'o'n. La vesper'o est'as varm'a kaj bel'eg'a, kaj grand'a amas'o da vizit'ant'o'j promen'ad'as inter la bel'a'j flor'aĵ'o'j; sed ne profit'us est'i aŭtor'o, se oni ne est'us sufiĉ'e lert'a por trov'i laŭ'vol'e unu el si'a'j propr'a'j kre'it'aĵ'o'j, tial ne est'os mal'facil'a afer'o met'i la man'o'n sur la Angl'o'n.

Ha, jen li jam est'as, ŝajn'ig'ant'e si'n sen'ĝen'a, sed fakt'e serĉ'ant'e iu'n, kiu ĝis nun ne aper'is.

Ni al'ven'as oportun'e, ĉar li'a atent'o est'as ĵus al'vok'it'a al disput'o inter kelk'a'j ebri'a'j jun'ul'o'j, al kiu'j Robinson tuj al'proksim'iĝ'as por vid'i la “sport'o'n”. Dum la sekv'ant'a tumult'o, mal'jun'a sinjor'o est'as fal'ig'it'a ter'e'n de unu el la mal'pac'ul'o'j. Vid'int'e tio'n, Robinson, ĉiam pret'a por part'o'pren'i en batal'et'o, unu'e help'is la sinjor'o'n lev'iĝ'i, kaj du'e, pet'int'e la atak'int'o'n ke li si'n defend'u, komenc'is li'n pugn'o'bat'i laŭ la plej modern'a metod'o. La afer'o ne daŭr'is long'e, ĉar baldaŭ polic'an'o'j al'ven'is por dis'ig'i la kun'batal'ant'o'j'n. Je tio, la mal'jun'ul'o al'proksim'iĝ'is al Robinson por li'n dank'i pro li'a protekt'o, sed li tuj el'trov'is ke ili jam kon'at'iĝ'is.

“Sinjor'o Robinson!” ek'kri'is la mal'jun'ul'o surpriz'it'e.

“Sinjor'o Manuel!” respond'is Robinson ĝoj'e.

Ver'e, la mond'o est'as tre mal'grand'a lok'o, kaj tio'n pens'is la Angl'o en tiu moment'o, trov'ant'e, ke la sinjor'o al kiu li far'is help'o'n est'as, efektiv'e, la Hispan'o kun kiu li tag'manĝ'is sur'ŝip'e, antaŭ kelk'a'j hor'o'j.

Sinjor'o Manuel pet'is, ke Robinson akompan'u li'n kaj la fil'in'o'n — kiu tiam ven'is por al'don'i si'a'j'n dank'o'j'n al tiu'j de la patr'o — ĝis li'a hotel'o. Unu'e Robinson ruz'e sen'kulp'ig'is si'n pro la mal'fru'a hor'o, sed oni kontraŭ'star'is li'a'j'n argument'o'j'n, kaj fin'e la tri kun'vetur'is al la Monopole.

La leg'ant'o jam diven'is ke la Hispan'o'j parol'is angl'e, ali'e ni'a amik'o ne est'us de'nov'e renkont'int'a ili'n kun tiom da plezur'o. Dum la babil'ad'o en la hotel'o, li sci'iĝ'is, ke ili far'as rond'vojaĝ'o'n, kaj, post vizit'o al Ostendo, intenc'as pas'ig'i kelk'a'j'n semajn'o'j'n en Angl'uj'o, antaŭ ol re'ir'i hejm'e'n.

“Ni'a program'o ne est'as tut'e fiks'it'a,” dir'is Sinjor'o Manuel, “escept'int'e ke ni vol'as est'i en Ostendo je la dek'kvin'a por vid'i la “Batal'o de Flor'o'j”, kiu tiam okaz'os.”

Robinson pri'pens'ad'is tio'n dum la fin'o de la vesper'o, dezir'ant'e re'renkont'i si'a'j'n nov'a'j'n amik'o'j'n, aŭ, pli'ĝust'e, la ĉarm'a'n Isabelon, kiu jam kre'is “nov'a'n sent'o'n” en li'a kor'o. Sed li tim'is tio'n, kio'n dir'us la amik'o'j, se li anonc'us si'a'n intenc'o'n ir'i Ostendon anstataŭ Berlinon. Fin'e, la moment'o al'ven'is por dir'i “adiaŭ”, kaj kiam la patr'o esprim'is esper'o'n, ke ili renkont'iĝ'os de'nov'e en Angl'uj'o, Robinson dir'is mal'laŭt'e al la fraŭl'in'o: “Kial ne en Ostendo?”

“Vi ĝi'n dezir'as?” demand'is ŝi rid'et'ant'e.

“Tut'kor'e!” li respond'is.

“Ni ne ankoraŭ decid'is pri hotel'o; sed atend'u mi'n antaŭ la kazin'o ĵaŭd'o'n.”

“Je kiom'a hor'o?”

“Je la tri'a!” dir'is ŝi.

“Mi est'os tie; ĝis tiam, adiaŭ!”

Ĉapitr'o XI.

Est'is la dek'kvin'a, sed, anstataŭ bel'eg'a, bril'a kaj kor'inspir'ant'a tag'o, kia'n postul'as “Batal'o de Flor'o'j”, ŝajn'is ke li'a moŝt'o “J.P.”* intenc'as sub'akv'ig'i la ter'o'n ĝis la last'a gut'et'o da pluv'o. Efektiv'e, pluv'is, ne gut'o'n post gut'o laŭ kutim'o, sed amas'e, kiel akv'o'fal'o. Tra fenestr'o'j de hotel'o'j, pension'o'j, dom'o'j kaj dom'et'o'j, mult'eg'e da vizit'ant'o'j rigard'is ĉagren'e kaj mal'pacienc'e. Simpati'o'n ni sent'as por ĉiu'j, sed apart'e por la tri par'o'j da ge'jun'ul'o'j, kiu'j aranĝ'is rendevu'o'j'n dum tiu tag'o.

La tri Angl'o'j jam al'ven'is Ostendon. Cert'e, spac'o mank'as por detal'e rakont'i la divers'a'j'n pretekst'o'j'n ili'a'j'n por si'n reciprok'e evit'i dum la antaŭ'a tag'o. Sufiĉ'as dir'i, ke ĉiu, decid'int'e ir'i Ostendon sen ia antaŭ'sci'ig'o al la ali'a'j, pag'is si'a'n hotel'a'n kalkul'o'n, sekret'e ŝtel'ir'is el la hotel'o, kaj vetur'is per la fru'maten'a ekspres'o, kred'ant'e, ke la ali'a'j ir'os Berlinon kelk'a'j'n hor'o'j'n post'e. Ebl'e, ili est'us vid'int'a'j unu la ali'a'j'n je la for'ir'o el la staci'dom'o en Ostendo, se la terur'a veter'o ne est'us dev'ig'int'a ili'n en'salt'i en la plej proksim'a'j'n vetur'il'o'j'n.

Ni sci'iĝ'is de “Hamlet'o” ke “Di'aĵ'o direkt'as ni'a'n sort'o'n, eĉ se ni mem de la cel'o mal'proksim'iĝ'as”. Disput'i kontraŭ tio mi ne hav'as la dezir'o'n, sed mi pov'as konstat'i, ke ankaŭ ekzist'as “diabl'et'o”, kiu gaj'ig'as si'n pro la mal'feliĉ'o'j de ge'jun'ul'o'j, kaj tiu mal'bon'ul'et'o nepr'e atend'is la al'ven'o'n de la Angl'o'j en la fam'a mar'bord'a urb'o. Ali'e, kial okaz'is, ke Brown vetur'is al la hotel'o Continental, kie loĝ'is la am'at'in'o de Morris; ke Robinson ir'is al la Royal Palac'e, kie est'is la am'at'in'o de Brown; kaj ke Morris lu'is ĉambr'o'n en la hotel'o elekt'it'a de Sinjor'o Manuel kaj li'a fil'in'o, por kiu Robinson jam hav'is tia'j'n agrabl'a'j'n sent'o'j'n?

Dank’ al ĉi tiu'j cirkonstanc'o'j, la tri Angl'o'j, est'ant'e en divers'a'j hotel'o'j, pas'ig'is kelk'a'j'n hor'o'j'n mal'pacienc'e atend'ant'e la aranĝ'it'a'j'n rendevu'o'j'n. Kiom da foj'o'j ili mal'ben'is la veter'o'n, tim'ant'e ke pro ĝi la am'at'in'o ne ven'os al la kazin'o, ne est'us ebl'e konstat'i; sed est'as cert'e, ke eĉ dum unu moment'o, neni'u el ili imag'is, ke la ali'a'j est'as efektiv'e en la sam'a urb'o kaj okup'as si'n pri la “sam'a lud'o”.

Fin'e, la ŝajn'e ramp'ant'a'j fingr'o'j de la horloĝ'o'j al'proksim'iĝ'is la du'on'o'n post la du'a, kiam, kvazaŭ laŭ antaŭ'e aranĝ'it'a signal'o, la tri Angl'o'j el'ir'is si'a'j'n hotel'o'j'n kaj marŝ'is rapid'e al la kazin'o. Oni kompren'ebl'e supoz'us, ke al'ven'int'e tie'n, ili tuj renkont'iĝ'us, sed tio ne okaz'is. Por dir'i la ver'o'n, ĉiu est'is okup'at'a ekskluziv'e per la pens'ad'o pri si'a serĉ'at'in'o, ripet'ant'e la vort'o'j'n: “Ĉu la veter'o mal'help'os ŝi'a'n al'ven'o'n, aŭ ĉu la am'o en'pel'os ŝi'n en mi'a'j'n brak'o'j'n?”

Unu foj'o'n Morris efektiv'e tuŝ'is la manik'o'n de Brown, sed la okul'o'j de ambaŭ est'is al'glu'it'a'j al du vir'in'o'j, kiu'j sam'temp'e ili'n al'proksim'iĝ'is; tamen, anstataŭ la dezir'at'a'j bel'ul'in'o'j, trov'iĝ'is du kompat'ind'a'j balet'ist'in'o'j, rapid'ant'a'j hejm'e'n por ŝanĝ'i la mal'sek'a'j'n vest'o'j'n.

Antaŭ kelk'a'j cent'jar'o'j, saĝ'ul'o dir'is, ke neni'o absolut'e mal'bon'a ekzist'as sur la ter'o. Pri tio mi ne dezir'as disput'i, sed sub'ten'o'n por tia konstat'o oni pov'us facil'e trov'i. Ekzempl'e, ĉiu'j leg'ant'o'j aŭd'is la mond'fam'a'n anekdot'o'n pri la ov'o de la sub'pastr'o, kiu est'is freŝ'a “en part'o'j”, kaj plu'a'n sub'ten'o'n ni trov'as en la kondut'o de “J.P.”, kiu, je la pri'skrib'it'a okaz'o, kelk'a'j'n minut'o'j'n antaŭ la tri'a re'turn'is ĉiu'j'n kran'o'j'n, kaj for'port'is ĉiu'j'n akv'um'il'o'j'n por ĉes'ig'i la pluv'o'n. Tiam, la mal'hel'a'j nub'o'j dis'volv'iĝ'is, kaj la sun'o re'aper'is sur blu'eg'a ĉiel'o. Ĉiu'j pord'o'j mal'ferm'iĝ'is, kaj la muzik'ist'ar'o plen'ig'is la aer'o'n per gaj'a kaj ĉarm'a vals'muzik'o. Ombrel'o'j, surtut'o'j, makintoŝoj mal'aper'is, kaj est'is anstataŭ'it'a'j de la bel'a'j rob'o'j de vir'in'o'j, kaj somer'blank'a'j aŭ mal'pez'a'j vest'aĵ'o'j de la mal'pli agrabl'a du'on'o de la hom'ar'o. Ver'e, ali'form'iĝ'o okaz'is, kaj kun ĝi al'ven'is tri fraŭl'in'o'j, al kiu'j al'proksim'iĝ'is la tri amik'o'j, el'trov'ant'e la am'at'in'o'j'n kaj unu la ali'a'n sam'temp'e.

La ek'kri'o'j de surpriz'o kaj mir'o far'it'a'j dum la sekv'ant'a konfuz'o pov'as est'i pli bon'e imag'at'a'j ol pri'skrib'at'a'j, ĉar, cert'e, ne est'us interes'e plen'e cit'i la inter'parol'o'n, kiu est'is de la jen'a spec'o:

Brown:	}	Kar'ul'in'o mi'a!! — Kio, je diabl'o!!! De kie vi ven'is?
Morris:
Robinson:
Fraŭl'in'o Dufer:	}	Vi do ven'is!!... Ho, kar'ul'in'o!!... Kia feliĉ'a renkont'iĝ'o!
Fraŭl'in'o Manuel:
Fraŭl'in'o Hastings:

La mond'o est'as tre mal'grand'a lok'o, kiel mi montr'os.

La Hispan'o'j hav'as proverb'o'n, “Lo que hace el loco a la derreria, hace el sabio a la primeria”, kiu signif'as ke “tio, kio'n far'as la mal'saĝ'ul'o fin'e, la saĝ'ul'o far'as komenc'e”. Sen'dub'e, en tiu ĉi moment'o, mi lud'as la rol'o'n de mal'saĝ'ul'o, ĉar mi dev'as klar'ig'i tio'n, kio'n saĝ'ul'o est'us klar'ig'int'a antaŭ kelk'a'j ĉapitr'o'j; tio est'as, ke la tri fraŭl'in'o'j pri kiu'j, per la strang'a'j funkci'ad'o'j de la sort'o, la Angl'o'j interes'iĝ'is, est'is, antaŭ kelk'a'j jar'o'j, lern'ant'in'o'j ĉe la sam'a lern'ej'o en Svis'land'o.

Se mi est'us far'int'a tiu'n sci'ig'o'n pli fru'e, mi est'us evit'int'a la ne'ver'ŝajn'ec'o'n, kiu nun penetr'as mi'a'n verk'o'n, ĉar mi est'as dev'ig'at'a konfes'i, ke la hazard'a renkont'iĝ'o de ses ge'jun'ul'o'j, ĉiu'j kon'ant'a'j unu la ali'a'j'n, est'as tut'e ne'ordinar'a, kaj mi nur pov'as cit'i ali'a'n proverb'o'n ankaŭ hispan'a'n, por mi'n defend'i; “Lo que no acaece en un año, acaece en un rato”, kiu signif'as: “Afer'o, kiu ebl'e ne okaz'us dum jar'o, pov'us okaz'i dum du minut'o'j”.

Mi esper'as, ke la supr'e'cit'it'a'j traduk'o'j est'as prav'a'j; mi dub'as iom'et'e ĉar mi'a sci'o de la hispan'a lingv'o est'as tre mal'grand'a (fakt'e, mi dev'as konfes'i, ke mi kopi'is la original'a'j'n proverb'o'j'n el “Kolekt'o da Cit'aĵ'o'j”, por impres'i la leg'ant'o'n favor'e pri mi'a kler'ec'o).

Post ĉi tiu ĉirkaŭ'parol'o, kiu ebl'ig'is al la Angl'o'j ke ili far'u la demand'o'j'n kaj klar'ig'o'j'n pri si'a ĉe'est'o en Ostendo, kaj al la fraŭl'in'o'j, ke ili inter'ŝanĝ'u opini'o'j'n pri si'a'j ĉapel'o'j, mi pov'as daŭr'ig'i la rakont'o'n pri ili'a'j afer'o'j. Sed ne est'as facil'e, eĉ por aŭtor'o tiel lert'a kiel mi, pri'skrib'i la am'histori'o'j'n de tri divers'a'j par'o'j, okaz'ant'a'j'n sam'temp'e; tamen, ĉar mi ebl'e ofend'us kelk'a'j'n el mi'a'j leg'ant'in'o'j se mi evit'us la task'o'n, mi klopod'os laŭ mi'a pov'o, kvankam, al afer'o tiel grav'a, mi nepr'e dev'as dediĉ'i nov'a'n ĉapitr'o'n.

Ĉapitr'o XII.

Scen'o unu'a: Imag'u bel'e bril'a'n lun'o'n supr'e; larĝ'a'n mar'o'n el arĝent'a'j ond'o'j, sen'ĉes'e mov'iĝ'ant'a'j antaŭ la okul'o'j; dolĉ'a'n somer'a'n vent'et'o'n murmur'ant'a'n en la orel'o'j, kaj grand'a'n palm'arb'o'n, sub kies foli'o'j trov'iĝ'as du ge'am'ant'o'j, kiu'j si'n rigard'as plen'vizaĝ'e, kaj sid'as kun'e, man'et'o'n en man'o.

“Sed, am'ant'e mi'n,” dir'is la jun'ul'o, “kial vi rifuz'is edz'in'iĝ'i kun mi?”

“Ĉu vi forges'as ke la ne'o de vir'in'o signif'as jes'o'n?” respond'is la knab'in'o.

“Vi ankaŭ rifuz'is vid'i mi'n,” daŭr'ig'is li.

“Ebl'e mi'a har'ar'o est'is mal'ord'ig'it'a per pingl'o'j,” ŝi respond'is gaj'e.

“Vi rifuz'is vid'i mi'n, kaj mi for'ir'is en mal'esper'o.”

“La poet'o dir'as, ke la am'o pov'as esper'i, eĉ kiam la raci'o sufer'as pro mal'esper'o,” dir'is la knab'in'o.

“Sci'ant'e, ke vi am'as mi'n, kar'ul'in'o,” dir'is li, “mi neniam mal'esper'os plu.”

“Supoz'u, Jack,” ŝi ruz'e demand'is, “supoz'u ke, post ĉio, la patr'o rifuz'us si'a'n konsent'o'n?”

“Mi tiam labor'us pacienc'e kaj diligent'e por plaĉ'i li'n, atend'ant'e ĝis li'a opini'o pri mi pli'bon'iĝ'os.”

“Jes, aŭ vi for'ir'us de'nov'e por amuz'iĝ'i per ali'a'j knab'in'o'j, kiel en la last'a'j monat'o'j,” sugest'is ŝi.

“Kar'ul'in'o mi'a!” li ek'kri'is pasi'e, “mi cert'ig'as vi'n, ke neniam dum mi'a tut'a viv'o...”

“Fraŭl'in'o Dufer, tut'e ne sci'ant'e, ke mi kon'as vi'n, sci'ig'is al mi, per leter'o send'it'a el Parizo, ke vi en'am'iĝ'is je...”

“Est'as mensog'o!” inter'romp'is la jun'ul'o.

“Kio est'as?” ŝi demand'is.

“Tio, kio'n vi intenc'is dir'i.”

“Sed, ĝi'n ne aŭd'int'e, Jack, kiel vi sci'as?”

“Mi pov'as imag'i!” li respond'is. “Kia'n ĉarm'o'n Tom Brown trov'as ĉe ŝi, mi ne sukces'as diven'i. Kompar'it'a kun mi'a May, ŝi est'as statu'o el ŝton'o, dum vi est'as la natur'o mem. Ŝi hav'as nek bel'ec'o'n, nek sprit'ec'o'n, nek laŭ'mod'ec'o'n.”

“Ebl'e, vi'a amik'o ne dezir'as edz'iĝ'i pro am'o.”

“Sed ŝi ne est'as tre riĉ'a!”

“Mi supoz'as, ke li nur serĉ'as la simpati'o'n.”

“Nu, li do hav'os la mi'a'n,” respond'is la jun'ul'o fort'e.

Tiel brul'ig'int'e la reputaci'o'n de Fraŭl'in'o Dufer sur la altar'o de si'a propr'a am'o, li re'ir'is hotel'e'n. La patr'o, laŭ la pet'o de la jun'ul'o, ricev'is li'n en privat'a ĉambr'o.

“Profesor'o,” li ek'kri'is, ferm'int'e la pord'o'n, “mi am'as vi'a'n fil'in'o'n tut'kor'e. Ĉu vi permes'os ke mi...”

“Mi'a kar'a knab'o,” inter'romp'is la profesor'o, “ir'u al ŝi, kaj parol'u pri vi'a'j sent'o'j en ŝi'a'j'n orel'o'j'n.”

“Dank'o'n, kor'a'n dank'o'n, kar'a profesor'o, sed tio ne est'as neces'a, ĉar ŝi jam konsent'is.”

“Ŝi konsent'is?” respond'is la profesor'o surpriz'it'e. “Efektiv'e! Kial do vi ven'is al mi?”

“Ŝi nur konsent'is kondiĉ'e ke vi aprob'as.”

“Ke mi aprob'as!! Jes, jes, mi tut'e kompren'as tio'n; sed, se mi mal'konsent'us, ne plu est'us pac'o en mi'a viv'o. May est'as bon'a knab'in'o, la plej bon'a fil'in'o en la tut'a mond'o kiam ĉio plaĉ'as al ŝi, sed ali'e, ŝi... nu, tiam ŝi simil'as la tut'a'n in'a'n seks'o'n. Nun, for'ir'u; ig'u ŝi'n feliĉ'a, kaj vi merit'os ĉiu'j'n mi'a'j'n ben'o'j'n. Ne forges'u la vort'o'j'n de la fam'a Talleyrand: ‘La am'o est'as real'aĵ'o, kiu nask'iĝ'is el la fe'in'a regn'o de roman'o'j.’ Tial gard'u ĝi'n zorg'e.”

—

Scen'o du'a: Ostendo, je la dek'unu'a maten'e, la sekv'int'a'n tag'o'n.

Trankvil'a mar'o, sub sen'nub'a ĉiel'o, gaj'ig'as amas'o'n da hom'o'j, kiu'j sen'ĉes'e kaj feliĉ'e naĝ'ad'as, vad'ad'as, babil'ad'as, rid'ad'as; re'memor'ig'ant'e mi'n pri la bon'e kon'at'a'j vort'o'j de Zamenhof:

...“ili far'as en konsent'o
unu grand'a'n rond'o'n famili'a'n.”

Sed mal'feliĉ'e, ĉiu'j ne ankoraŭ kompren'as unu la ali'a'n. Ekzempl'e, rigard'u la kompat'ind'a'n fremd'ul'o'n tie; li jam fin'is si'a'n naĝ'o'n kaj evident'e mult'e dezir'as for'las'i la akv'o'n por re'vest'iĝ'i, sed, est'ant'e miop'ul'o, li ne pov'as vid'i sufiĉ'e bon'e sen la okul'vitr'o'j, kaj serĉ'as van'e si'a'n ban'vetur'il'o'n. Kio'n far'i? Al kiu si'n turn'i? De kiu hav'ig'i inform'o'n? Li prezent'as al ĉiu'j bild'o'n de mal'feliĉ'ec'o, ĉar li'a'j long'a'j har'o'j kiu'j ordinar'e kovr'as la sen'har'a'n vert'o'n de li'a kap'o, kun'pend'iĝ'as laŭ'long'e la mal'dekstr'a'n vang'o'n, kaŭz'ant'e mult'e da amuz'o al ĉiu'j rigard'ant'o'j. De unu ban'iĝ'ant'o al ali'a li vad'as, demand'ant'e: “Kie est'as la ban'vetur'il'o, numer'o tri'cent ok'dek kvin?”

Neni'u ŝajn'as kompren'i la pet'o'n, ĝis li ĝi'n far'as al malic'em'a knab'o, kiu tuj montr'as al li unu kiu'n li sci'as okup'at'a de mal'jun'ul'in'o. Dank'int'e la knab'o'n, la fremd'ul'o ir'as kiel ebl'e plej rapid'e al la montr'it'a vetur'il'o, sekv'at'a de la knab'o kun'e kun kelk'a'j amik'o'j, kiu'j'n li jam sci'ig'is pri si'a ŝerc'o. Ne'dub'ant'e, ke la vetur'il'o est'as li'a, la vir'o en'puŝ'as la pord'o'n por en'ir'i, kiam laŭt'a ek'kri'o de indign'o kaj alarm'o, far'it'a de in'a voĉ'o, penetr'as la aer'o'n. Sam'temp'e, la sekv'ant'o'j al'tir'as la atent'o'n de ĉiu'j apud'ul'o'j, kri'ant'e: “Kanajl'o! Ven'u el tiu vir'in'a ban'vetur'il'o!!”

Amas'o da sci'vol'em'ul'o'j tuj ĉirkaŭ'as la mal'feliĉ'a'n kaj sen'kulp'a'n vir'o'n, nom'ant'e li'n “Kanajl'o”, “Fripon'o”, “Ŝtel'ist'o”, kaj ali'a'j simil'a'j, sed egal'e ne'merit'it'a'j nom'o'j. Kio'n far'i aŭ kie'n ir'i, li tut'e ne sci'as, sed li'a “tas'o”, jam plen'a ĝis la supr'o per mizer'o, super'flu'as kiam el la amas'o bon'e kon'at'a voĉ'o ek'kri'as: “Kar'a Sinjor'o Brown, mi fin'e vi'n trov'is!”

Aŭd'int'e tiu'n voĉ'o'n, la ne'forges'ebl'a'n voĉ'o'n de la vidv'in'o, Sinjor'in'o Snap, ni'a amik'o Brown (ĉar tiel nom'iĝ'is la fremd'ul'o, kies mal'feliĉ'aĵ'o'j'n mi ĵus pri'skrib'is) ricev'is tia'n kuraĝ'o'n, kia oft'e nask'iĝ'as el ekstrem'a terur'o, far'is voj'o'n per'fort'e tra la amas'o, kaj kur'is rapid'e al si'a hotel'o, tut'e for'las'int'e si'a'j'n vest'o'j'n kaj posed'aĵ'o'j'n al la sort'o, aŭ pli ĝust'e al la honest'ec'o de la posed'ant'o de la ban'vetur'il'o'j... Brown neniam re'vid'is ili'n.

Post du'on'hor'o, li re'aper'is vest'it'a per ali'a'j vest'o'j, pet'is ke oni al'konduk'ig'u fiakr'o'n, kaj dir'is al la direkt'ist'o, “Ir'u hotel'o'n Royal Palace!” Tie'n al'ven'int'e, li pet'is ke oni anonc'u li'a'n nom'o'n al Sinjor'in'o Dufer.

“Sinjor'in'o Dufer ne est'as en la hotel'o,” respond'is kelner'o, post kelk'a'j minut'o'j, “sed Fraŭl'in'o Dufer akcept'os vi'n se vi ven'os kun mi.”

Cert'e, la sort'o decid'is rekompenc'i Brown por la mizer'o kiu'n li sufer'is dum la ĵus pas'int'a hor'o. Sekv'int'e la kelner'o'n en la privat'a'n salon'o'n de la Duferoj, li tuj al'proksim'iĝ'is al la fraŭl'in'o, kaj sen ia rimark'o pri ŝi'a san'o, pri la onkl'in'o, aŭ pri la veter'o (laŭ la ordinar'a kutim'o de la Angl'o'j), li ek'kapt'is ŝi'a'n man'o'n, prem'ant'e ĝi'n tiel fort'e ke ŝi preskaŭ est'is dev'ig'at'a ek'kri'i pro dolor'o, kaj dir'is tim'em'e: “Mi vol'is vid'i vi'a'n onkl'in'o'n por pet'i, ke ŝi permes'u, ke mi vid'u vi'n. Mal'feliĉ'e, ŝi ne est'as ĉi tie, kaj mi vid'as vi'n sen tia permes'o.”

“Ĉu la permes'o est'as tut'e neces'a?” ŝi demand'is rid'et'ant'e.

“Jes, ĉar mi'a nun'a vizit'o hav'as grav'a'n cel'o'n.”

“Ĉu ver'e?”

“Jes. Almenaŭ al mi.”

“Kaj ankaŭ al mi,” ŝi respond'is.

“Al vi!”

“Cert'e,” dir'is ŝi, ruĝ'iĝ'ant'e, “ĉar ŝajn'as ebl'e, ke mi neniam plu pov'os uz'i la man'o'n.”

“Ho, pardon'u mi'n,” pet'is Brown, liber'ig'ant'e la man'o'n, “Ĉu ver'e mi vund'is vi'n?”

“Nur iom'et'e,” ŝi respond'is. “Est'as neni'o; sed nun dir'u, kial mi hav'as la plezur'o'n de vi'a vizit'o?”

En la moment'o, kiam li en'ir'is la salon'o'n, la kuraĝ'o de Brown est'is sufiĉ'e fort'a por super'salt'i ĉiu'j'n bar'il'o'j'n, sed iom post iom ĝi tut'e nul'iĝ'is, kaj anstataŭ kuraĝ'o li'a kor'o nun en'hav'is nur tim'o'n. Paŝ'o'n post paŝ'o li mal'proksim'iĝ'is de la fraŭl'in'o, kvazaŭ li intenc'as for'las'i ŝi'n tut'e. Efektiv'e, li mal'ferm'is iom'et'e la pord'o'n por tio'n far'i, kaj ebl'e est'us for'kur'int'a se li ne est'us re'memor'int'a la voĉ'o'n de la vidv'in'o. Tuj, li'a kuraĝ'o re'ven'is, kaj pren'ant'e de'nov'e la man'o'n de la fraŭl'in'o en la si'a'n li dir'is: “Ĉu la nom'o Brown plaĉ'as al vi?”

“Jes,” ŝi respond'is surpriz'it'e. “Mi am'as tiu'n nom'o'n mult'e, ĉar...”

“Jes, jes,” li inter'romp'is viv'e, “ĉar...?”

“Ĉar mi pov'as el'parol'i ĝi'n tut'e facil'e, kaj tio ne ĉiam okaz'as je la angl'a'j vort'o'j.”

“Ĉu vi prefer'as la vort'o'n ‘Brown’ al ‘Dufer’?” li demand'is.

Diven'ant'e la signif'o'n de la demand'o, ŝi respond'is mal'laŭt'e: “ne la vort'o'n!”

“Tio est'as domaĝ'o,” li dir'is serioz'e, “ĉar est'ont'e vi dev'os tiel nom'iĝ'i.”

Rigard'ant'e li'n tim'em'e, la nederlanda knab'in'o murmur'is: “Mi ne prefer'as la vort'o'n ‘Brown’ al ‘Dufer’, sed mi am'as Brown mem pli bon'e ol mi'n.”

“Ĉu vi ver'e am'as mi'n?” li demand'is ĝoj'e.

“Ja, ja,” ŝi respond'is dolĉ'e.

“Ja,” li ripet'is, “Di'o mi'a! Kial mi neniam stud'is la nederland'an lingv'o'n? Ĉu ‘ja’ signif'as ‘jes’ aŭ ĉu ĝi signif'as ‘ne’?”

“Jes,” dir'is ŝi rid'ant'e.

“Signif'as ‘ne’?”

“Ne, ĝi signif'as ‘jes’, kaj mi...”

Sed ŝi ne pov'is daŭr'ig'i la parol'o'n, ĉar Brown al'tir'is ŝi'n al la kor'o, kaj prem'is long'a'n, dolĉ'a'n kis'o'n sur ŝi'a'j'n lip'o'j'n, laŭ la plej aprob'it'a manier'o, kvankam li neniam antaŭ'e praktik'is tia'n ag'o'n, nek eĉ stud'is ĝi'n per kurs'o de “Lern'ej'o de Korespond'ad'o”.

—

Scen'o tri'a: Salon'o de la hotel'o Continental. Sid'ant'e ĉe te'o-tabl'o, du fraŭl'in'o'j parol'as gaj'e kaj sen'ĉes'e.

“El la tut'a mond'o, mi est'as la plej feliĉ'a knab'in'o,” dir'is unu.

“Krom mi!” respond'is emfaz'e la ali'a.

“Kaj mi'a Jack est'as la plej lert'a, nobl'a kaj bel'eg'a vir'o el...”

“Krom mi'a Tom.”

“La ring'o, kiu'n li met'is sur ĉi tiu'n fingr'o'n, est'as la plej ĉarm'a...”

“Krom la mi'a,” de'nov'e inter'romp'is la amik'in'o.

Malgraŭ tia'j inter'romp'o'j, ne okaz'is ver'e serioz'a mal'kontent'iĝ'o inter ili, tial ke neni'u el ili aŭskult'is tio'n, kio'n dir'is la ali'a. Ĉiu hav'is si'a'j'n propr'a'j'n pens'o'j'n, kiu'j rilat'is sol'e al la am'at'o kaj ŝi mem. Je tiu punkt'o de la inter'parol'ad'o, kelner'o en'ir'is la salon'o'n kaj anonc'is: “Fraŭl'in'o Manuel.”

Vid'ant'e ŝi'n, la du fraŭl'in'o'j tuj kur'is al ŝi, kaj, kapt'ant'e ŝi'a'j'n man'o'j'n, ek'kri'is unu'voĉ'e: “Gratul'u mi'n, kar'ul'in'o mi'a!”

“Pri kio?” demand'is la vizit'ant'in'o, surpriz'it'e.

“Pri mi'a fianĉ'iĝ'o,” respond'is la ali'a'j sam'temp'e.

“Ĉu est'as ebl'e ke vi ambaŭ fianĉ'iĝ'is?”

“Jes, jes.”

“Kun kiu'j?”

“Kun Jack!” “Kun Tom!” “Kompren'ebl'e,” ili respond'is gaj'e, en duet'o.

Sed tiu deklar'o ne hav'is la atend'it'a'n rezult'o'n, ĉar anstataŭ gratul'i, kares'i, kaj parol'i dolĉ'a'j'n vort'o'j'n de plezur'o kaj kontent'iĝ'o en la orel'o'j'n de si'a'j amik'in'o'j, Fraŭl'in'o Manuel subit'e ĵet'is si'n sur sof'o'n, kaj plor'is kvazaŭ ŝi'a kor'o est'us krev'ont'a.

Unu'e, ili van'e pen'is konsol'i ŝi'n, sed post iom da temp'o ŝi trankvil'iĝ'is de'nov'e, kaj respond'is ili'a'j'n pet'o'j'n pri la kaŭz'o de si'a dolor'o. Ŝajn'is, ke ŝi ankaŭ ricev'is propon'o'n pri edz'iĝ'o.

“De kiu?” demand'is la ali'a'j.

“De Charlie.”

“Charlie Robinson?”

“Cert'e.”

“Kaj vi akcept'is li'n?”

“Ne, ne; mi rifuz'is.”

“Kial? Ĉu vi ne am'as li'n?”

“Jes, jes; per mi'a tut'a kor'o.”

“Sed kial vi rifuz'is, kiam...”

“Ĉar mi est'as fervor'a katolik'in'o, kaj neniam pov'us edz'in'iĝ'i kun herez'ul'o,” ŝi respond'is pasi'e, ek'plor'ant'e de'nov'e.

“Sed Charlie est'as ankaŭ katolik'o,” kri'is Fraŭl'in'o Hastings kun ekscit'ec'o.

Fraŭl'in'o Manuel rigard'is ŝi'n riproĉ'e, kaj dir'is: “Ne ŝerc'u, May, ĉar mi'a kor'o est'as jam plen'a de mizer'o.”

“Est'as la ver'o,” respond'is la Angl'in'o. “Sinjor'o Robinson loĝ'as en Manchester, kie trov'iĝ'as mult'a'j katolik'o'j.”

“Li est'as ankaŭ katolik'o?” kri'is Fraŭl'in'o Manuel. “Ho! mi do est'os la plej feliĉ'a knab'in'o en la tut'a mond'o.”

“Krom mi,” dir'is la du ali'a'j.

—

Kelk'a'j'n hor'o'j'n pli mal'fru'e, la tri Angl'o'j si'n trov'is en fum'ej'o, inter'parol'ant'e pri si'a'j afer'o'j, kaj form'ant'e tre gaj'a'n grup'et'o'n.

“Mi konfes'as,” dir'is Robinson, “ke mi sent'is mi'n kor'ŝir'it'a kiam ŝi rifuz'is edz'in'iĝ'i kun mi, aŭ eĉ klar'ig'i al mi si'a'j'n motiv'o'j'n.”

“Est'is taŭg'a venĝ'o por la sistem'a ŝerc'o kiu'n vi far'is kontraŭ mal'jun'a Tom,” ek'kri'is Morris.

“Ŝerc'o kontraŭ mi?” dir'is Brown. “Kio'n vi alud'as?”

“Silent'u, Jack, ne est'u mal'fidel'a pri tio,” pet'is Robinson.

“Jack!” dir'is Brown, “mi pet'as, ke vi parol'u mal'kaŝ'e. Inter amik'o'j, oni dev'as est'i honest'a.”

“Jes, la temp'o nun al'ven'is por klar'ig'i ĉio'n,” respond'is Morris. “Nu, Tom, mi dezir'as, ke vi ne mal'trankvil'iĝ'u plu pri Sinjor'in'o Snap, ĉar...”

“Sinjor'in'o Snap?”

“Jes, ĉar ĉiu'j alud'o'j, kiu'j'n oni far'is al ŝi dum ni'a liber'temp'o, de'ven'is de tiu fripon'o; est'is li, kiu aranĝ'is en Parizo ke vir'in'o pet'u, ke vi akcept'u vizit'o'n de Sinjor'in'o Snap, kaj ke vi...”

“Sed mi efektiv'e aŭd'is ŝi'a'n voĉ'o'n, hodiaŭ maten'e, kaj...”

“Ne, vi kred'is ke ĝi est'as ŝi'a voĉ'o, sed ĝi est'is nur tiu de Charlie, kiu imit'as ĉiu'n kun sukces'o.”

“Kaj mi leg'is ŝi'a'n nom'o'n en la list'o de vizit'ant'o'j ĉe la hotel'o!”

“Jes, Charlie mem skrib'is tio'n.”

“Ĉu est'as ver'e, ke Sinjor'in'o Snap ne serĉ'as mi'n je la nun'a moment'o?”

“Absolut'e ver'e, Tom,” respond'is Morris, rid'ant'e.

“En tiu okaz'o,” ek'kri'is Brown, entuziasm'e, “mi est'as la plej feliĉ'a vir'o en la tut'a mond'o.”

“Krom mi!” respond'is li'a'j du amik'o'j unu'voĉ'e.